“Quranı Məhəmməd peyğəmbər uydurub?” – deyənlərə

Maraqlıdır, Məhəmməd peyğəmbər (s.a.s.) Quranı özümü uydurmuşdu? Öz əsəri olmadığını haradan bilə bilərik? Biz bu məqalədə bu məsələylə bağlı bütün mümkün faktları gözdən keçirərək Quranın bir insan tərəfindən uydurulma ehtimalını araşdıracağıq və məsələyə analitik baxış sərgiləyəcəyik:

1) Birmingem universitetinin professoru Tomas hal-hazırda həmin universitetdə mövcud olan ən qədim Quran parçasıyla müasir çap olunan Quranı müqayisə etdiyini və heç bir fərq görmədiyi üçün təəccübləndiyini bildirir. O qədim nüsxələrin karbon tarixləmə üsuluyla araşdırılaraq Məhəmməd peyğəmbərin ölümündən sonrakı iki onilliyə aid olduğunu bildirir.[1] Oksford universiteti xüsusi tarix təyin etmə üsulu ilə qədim parçanın təxminən 568-645 illər arasına aid olduğunu müəyyənləşdirmişdir[2]. Məhəmməd peyğəmbər bu cümləni özü Qurana necə daxil edə bilərdi?- “Şübhəsiz ki, Quranı Biz nazil etdik və sözsüz ki, Biz də onu (hər cür təhrif, artırıb-əskiltmədən) qoruyub saxlayacağıq!”[3] O “öz” əsərini öldükdən sonra necə qoruya bilər axı? Belə şey məntiqsiz olardı.

2) Quranın İncil və Tövrat əsasında tərtib edildiyi iddiasına baxaq. Bütün elmi mənbələrə görə Məhəmməd peyğəmbərin dövründə İncil və Tövrat ərəb dilinə tərcümə edilməmişdi. Çünki həmin dövrdə qəbilə quruluşunda yaşayan ərəblərdə elm və yazı mədəniyyətinin inkişafı zəif idi. Hastinqs və Jeyms bu haqda deyir: “İslamdan əvvəl İncilin hər hansı hissəsinin ərəb dilinə tərcümə edildiyinə dair heç bir sübut yoxdur.[4] Hastinqsin Bibliya Lüğəti ilk ərəb dilinə tərcümə edilən İncilin 10-cu əsrə aid olduğunu bildirir[5]. Həmçinin məşhur Judaika Ensiklopediyası da ilk ərəbcə İncil Hüneyn ibn İshaq (IX əsr) və Səid ibn Yusifə (X əsr) aid olduğunu bildirir.[6] Pol Vegner deyir: “Ərəbistandakı xristian və yəhudi adət-ənənələri yazılı kitaba əsaslanmır, Suriya yəhudi və xristianlarının dini, eşitdikləri və tətbiq etdikləri şifahi ənənələrə əsaslanırdı. Ərəbistanın xristian və yəhudi qrupları ortodoks inanca sahib deyildilər və bir sıra qruplara bölünürdülər”.[7] Yeni Katolik Ensiklopediyasında deyilir: “Ərəb xristianlar hər məsələdə dövrün Xristian Elm Mərkəzlərindən kənar idilər”.[8] Deməli onların əllərində yazılı ərəbcə İncil yox idi. Üstəlik bir çox məsələdə Tövrat, Quran və İncildə fərqli hökmlər, zidd fikirlər vardır. Məs; İncildə qadın yalnız ailədə kişi olmadıqda varis haqqına sahibdisə[9] Quranda qadınən vərəsəlik və mülkiyyət hüquqlarına dair həddən çox ayə vardır. (Məs; Nisə 7) Məhəmməd peyğəmbərin yoldaşı Xədicənin dayısı kor Varaqa ibn Nofəl xristian idi. Lakin Məhəmməd peyğəmbər peyğəmbərlik iddiasına başlayandan cəmi bir neçə gün sonra artıq dünyasını dəyişmişdi.[10] Bütün bunlar Məhəmmədin peyğəmbərin Quranı İncil və Tövratdan kopyalaması fikrini alt-üst edir.

3) Dövrün bütün tarixçiləri peyğəmbərin oxuma yazma bilmədiyini deyir. Deməli onun başqa kitablar oxuması və Quranı ona bənzədərək uydurması mümkün deyil. Bu, Quranda da öz əksini tapmaqdadır: “(Ya Rəsulum!) Sən bundan (bu Qurandan) əvvəl nə bir kitab oxumusan, nə də onu əlinlə yazmısan. Əgər belə olsaydı, onda batilə uyanlar (onun barəsində) şəkk-şübhəyə düşərdilər (Onu hardansa oxuyub öyrənmişdir, deyərdilər)”.[11] Bu kimi fikirlər yeni deyil. Peyğəmbərin salləllahu əleyhi və səlləmin yaşadığı dövrdə də eyni ittihamlar irəli sürülürdü, lakin əksinə onun tərəfdarları daim artaraq son xütbəsində 125 minə çatmışdı. “Özü uydurdu” kəlməsini daim eşidən insanlar necə oldu ki, bunu vecinə almadılar, Qurana qulaq asdıqca valeh olub bu dinə girirdilər? Ateistlərin bu sualı hansı “məntiqlə” cavablayacaqları çox maraqlıdır.

4) Yenə Məhəmməd peyğəmbərin gələcəyi haqda həm 3500 il əvvəl nazil olan Tövratda və 2000 il əvvəl nazil olan İncildə işarələr vardır. Tarixdə bu işarələrə görə son peyğəmbərin gələcəyini gözləyən yüzlərcə xristian və yəhudinin olduğu və onların İslamı qəbul etdiyi faktları vardır. Tövratda: Onlar üçün (İsrail oğulları) qardaşları arasından sənin kimi bir peyğəmbər çıxaracağam və sözlərimi onun ağzına qoyacağam və ona əmr etdiyim hər şeyi onlara söyləyəcək. Mənim adımdan ayəmlə söylədiyi sözlərə itaət etməyənlərdən şəxsən Mən intiqam alacağam”.[12] Bu tarixi faktdır ki, yəhudilər İbrahim peyğəmbərin oğlu İshaqın nəslindən, ərəblər isə İshaqın qardaşı İsmayılın nəslindəndir. İsmayılın nəslindən indiyə kimi yalnız bir Peyğəmbər –Məhəmməd salləllahu əleyhi və səlləm gəlmişdir. Ayədə İsrail nəslindən deyil qardaşlarının nəslindən deməsi buna açıq sübutdur.

Xristianların müqəddəs kitabı İncilə baxaq: “Məsih belə dedi: “Artıq mən sizinlə çox danışmayacam. Çünki bu aləmin rəisi gəlir …”[13] Yenə başqa bir yerdə belə deyilir “Əgər məni sevirsinizsə, əmrlərimi yerinə yetirin. Mən Rəbbə yalvaracam və o sizə başqa bir təsəlli, həqiqət ruhunu verəcək ki, daim sizinlə birlikdə olsun …”[14]. Bu bir tarixi faktdır ki, İsa peyğəmbərdən sonra yolunu milyonlarla insan izləyəcək Məhəmməd peyğəmbərdən başqa bir peyğəmbər gəlməmişdir. Öz təxəyyülündən əsər yazmış başqa bir insan göstərin ki, insanlar “kiminsə kağız parçası olan əsəri” uğrunda hətta canlarından keçməyə hazır olsunlar. Məhəmməd peyğəmbər özündən ən azı 2000 il əvvəl mövcud olan yəhudilərin müqəddəs kitabı Tövratı və özündən 600 il əvvəl mövcud xristianlığın müqəddəs kitabı İncili də mi uyduraraq özünə aid ayələr qoyub? Əlbəttə bu iddialar gülüncdür və məntiqə ziddir. Ateistlər hər zaman ağıl və məntiqdən dəm vururlar. Amma nədənsə bu danılmaz faktları inkar etmək üçün bir “ağıl” ortaya qoya bilmirlər. Çünki tarix artıq baş vermişdir. Ateistlər istəsə də bunu geriyə çevirə bilməzlər.

5) Quranda: “Məryəm oğlu İsa da “Ey İsrail oğulları! Mən sizə Allah`ın elçisiyəm. Məndən əvvəl nazil olmuş Tövratı təsdiq edən və məndən sonra gələcək Əhməd adlı bir peyğəmbərlə müjdə verən (gəldim)” demişdi. Lakin onlara açıq-aşkar möcüzələr gətirdikdə onlar “Bu, açıq-aşkar bir sehrdir” dedilər”.[15] İncildə: “(İsa dedi) Faraklid gələndə bütün aləmi səhvləri səbəbiylə qınayar və onları tərbiyə edər …”[16] Barnabas İncilinin italyan dilinə tərcümə edildiyi latınca mətndə Faraklit kəliməsi Periklitos olaraq keçir. “Təriflənməyə layiq”, “Çox mədh edilən” mənalarını verən Periklitos sözünün mənası ilə Məhəmməd adı ilə eyni mənadadır. Əhməd və Məhəmməd, eyni kökdən törəmiş adlardır. Əhməd, “Çox təriflənən, təriflənməyə layiq” deməkdir. Məhəmməd adının mənası isə “Təkrar təkrar təriflənmiş” deməkdir.

7) Əgər Məhəmmədpeyğəmbərin uydurmasıdırsa niyə Quran ritmik, poetik janrda olduğu halda hədisləri normal ərəbcə danışıq tərzində söyləyib? Həmçinin Məhəmməd peyğəmbər şair olmayıb, o zaman Quranı poetik olaraq necə uydurub?

8) Quranda Təhrim[17], Bəqərə[18], Tövbə[19] və İsra[20] surələrində Məhəmməd peyğəmbərə qarşı az qala tənbeh kimi səslənəcək ayələr vardır. Maraqlıdır insanları idarə etmək, nüfuz qazanmaq istəyən hansı insan öz əsərində özünü tənbeh edər.

9) Bütün məşhur tarix kitabları vurğulayır ki, Utbə ibn Rəbiənın başçılığı ilə Məkkə böyükləri Məhəmməd peyğəmbərə mal-mülk, Kəbənin açarlarını, qəbilənin lideri olmağı təklif etdilər yetər ki, o bu dini təbliğ etməsin[21]. Quranı özü tərtib etsəydi, O bir kitab qarşılığında bu qədər cazibəli təkliflərə yox deyərdimi? İnsan nəfsi rahatlıq, cah-cəlal, gözəllik arzular. Bəs O bunları niyə rədd etmişdi?

10) Əgər Ayələr öz beyninin məhsulu idisə niyə görə bunu 23 il ərzində insanlara öyrətdi, daha tez tətbiq edib işini sürətləndirə bilməzdimi? Tarixçilər bildirir ki, ən son enən: “Bu gün sizə dininizi tamamladım və sizin üçün İslamı bəyənib seçdim”[22] məzmunlu ayəsindən az müddət sonra Məhəmməd peyğəmbər dünyasını dəyişdi. Maraqlıdır öz ölüm tarixini hardan bilirdi ki, bu ayəni seçib son vaxtlarına saxlamışdı?

11) Məlumdur ki, Məhəmməd peyğəmbər hər kəsdən öncə Qurana tabe olmuş, Quranı həyatına ən çox o tətbiq etmişdir. Hətta qızı Fatimə olsa belə oğurluq etdiyi zaman Qurandakı əmrə uyğun olaraq onun əlini kəsməyə hazır olduğunu bildirmişdir[23]. Kitabı özü yazsaydı daha çox şəxsi mənafeyini güdməli deyildimi?

12) Quranda “De”, “Ey Rəsulum” kimi onlarla ifadə vardır. “Kitabı özü hazırlayan” və “nüfuz sahibi” olmaq istəyən şəxs niyə bu fikirləri Qurana əlavə edib?

13) Quranda bir çox riyazi faktlar tapmaq mümkündür ki, bir insanın bu qədər dəqiq xırdalığa gedə bilməsi ağlasığmazdır. Cinn surəsində deyilir: O hər şeyi ayrı-ayrılıqda hesaba alır.[24] Quranda:

“yeddi qat göy” kəlməsi 7 dəfə keçir
“gün” kəliməsi 365 dəfə keçir – bir ildə 365 gün var
“ay” kəlməsi 12 dəfə keçir – bir ildə 12 ay var
“kişi” və “qadın” kəlmələrinin hər biri 23 dəfə keçir – uşaq yaranarkən hər iki valideyndən 23 xromosom götürür
“torpaq” kəlməsi 13, “dəniz” kəlməsi 32 dəfə keçir – Bu gün Yer kürəsində torpağın (13/45 = 29%) dənizə (32/45 = 71%) nisbəti məlumdur.
14) Elmin inkişaf etmədiyi, dövrə görə elmi inkişafda çox geridə qalan qəbilə quruluşlu ərəb bir insanın bir çox elmi faktları deməsi sadəcə mümkünsüzdür. Onun romalıların dünyanın ən alçaq yerində (Lut gölü) məğlub olduqdan sonra sasaniləri tezliklə məğlub edəcəyini[25] gələcək haqda xəbər verməsi və ya dövrün ən inkişaf etmiş mədəniyyətləri olan Bizans və Sasanilərdə belə bilinməyən və yalnız 20-ci əsrdə ortaya çıxan uşağın ana bətnində inkişaf mərhələri[26] kimi elmi fikirlər bildirməsi ağlı başında olan insana gerçəyi göstərər. Dünyanın ən alçaq yeri Lut gölü hövzəsi yəni bizanslıların məğlubiyyətə uğradığı yerdir.[27] Burada diqqət edilməsi lazım olan nöqtə, Lut gölünün dərinliyinin, yalnız müasir dövrdəki ölçümlərlə təsbit edilmiş olmasıdır. Bu ayələr 620-ci ildə nazil olmuş və Rum surəsinin əvvəlində Bizanslıların bir neçə il ərzində qalib gələcəkləri bildirilir və 7 il sonra 627-ci ildə Bizans Sasaniləri ağır məğlubiyyətə uğratdı.

Ənbiya surəsi 33-cü ayədə isə Kainat həqiqətləri verilmişdir “Gecəni və gündüzü də, Günəşi və Ayı da yaradan Odur. Onların (həmçinin ulduzların) hər biri (özünə məxsus) bir göydə üzür (öz hədəqəsində, öz dairəsində hərəkət edir”. Digər bir ayədə “Dəmiri Biz endirdik”[28] ayəsini və dəmirin meteroitlə Yerə endiyini haradan bilə bilərdi?

15) Quranın uydurma bir kitab olmadığının ən güclü sübutlarından biri də elə Quranın özündəki ayələrdir. Allah təala Quran kimi ikinci bir təsirli, bəşəriyyətə xitab edən və 1000 ildən çoxdur əzbərlənərək tətbiq olunan kitabın insanlar tərəfindən ortaya çıxarıla bilməyəcəyinə zəmanət verir. Artıq 1400 ildir heç kəsin belə bir şey edə bilmədiyini tarix sübut edir. Bəqərə, Yunis və Hud surələrində bu buyrulur: “Yoxsa: “Onu özündən uydurdu!” – deyirlər. De: “Əgər doğru deyirsinizsə, ona bənzər bir surə gətirin və Allah`dan başqa, kimə gücünüz çatırsa, onu da köməyə çağırın!”[29] Əgər bəndəmizə nazil etdiyimizə şəkkiniz varsa, siz də ona bənzər bir surə gətirin və əgər doğru deyirsinizsə, onda Allah`dan savayı şahidlərinizi çağırın! Madam ki, belə bir işi bacarmırsınız, heç bacara da bilməzsiniz, o halda kafirlər üçün hazırlanmış, yanacağı insanlardan və kibrit daşlarından ibarət olan oddan çəkinin!”.[30]

16) Məhəmməd peyğəmbər qureyşlilərin arasında “Məhəmməd`ul-əmin” (hər cəhətdən etibarlı) ləqəbiylə bilinərdi. Belə ki, peyğəmbərliyini elan etdikdən sonra belə müşriklər, mallarını ona əmanət edərdilər. Çünki Peyğəmbər salləllahu əleyhi və səlləm zarafat belə olsa əsla yalan danışmamışdır. Hətta İslamın ən azılı düşmənləri belə, onun yalan deməyəcəyinə təsdiq etmişlər. Tarixi mənbələrdə Bizans kralı Herakl ilə o dövrdə hələ kafir olan, İslamın yayılmasına şiddətlə qarşı çıxan və müsəlmanlara qarşı Bədr, Uhud, Xəndək kimi döyüşlərdə öncüllük edən Qureyş qəbilə başçısı Əbu Süfyan arasında keçmiş Şam görüşündən bir parçaya baxaq:

– O sizə nələr əmr edir?

– Allah təalaya ibadət etməyi, Ona heç bir şeyi şərik və ortaq qoşmamağı

– Ona tabe olanlardan daha sonra ona hirslənib dini bəyənmədiyi üçün dindən dönən var mı?

– Xeyr.

– Sayları artırmı, azalırmı?

– Əksinə artır.

– Peyğəmbərlik iddia etmədən əvvəl onu heç yalançılıqla ittiham etdinizmi?

– Xeyr.

– Bütün bu izah etdikləri, peyğəmbərlərin vəsfidir! Əgər o şəxs haqqında bu söylədiklərinin hamısı doğru isə, şübhəsiz, o bir peyğəmbərdir[31]

17) Məhəmməd peyğəmbər kitabı özü tərtib edibsə, buna görə də “ziddiyyətlidirsə” bu ayəni nə üçün Qurana əlavə etmişdir? : “Onlar Quran barəsində (onun Allah kəlamı olması haqqında) düşünməzlərmi? Əgər o, Allah`dan qeyrisi tərəfindən olsaydı, əlbəttə, onda çoxlu ziddiyyət (ixtilaf, uyğunsuzluq) tapardılar”.[32] Heç bir ağlı başında olan insan (guya) uyğunsuzluqlar bu qədər rahat aydın olacağı bir mətnə insanları arxasından çəkmək üçün üstünə basa-basa bu ayəni əlavə edərmi?! Üstəlik ziddiyyətlər olsaydı Məhəmməd peyğəmbərə savaş açan Məkkə böyükləri bu ziddiyyətləri ortaya çıxarıb yayar və onun “uydurduğu” kitab tez bir zamanda dəyərini itirərdi.

Quranda bir mövzunu axtararkən o mövzu ilə əlaqədar bütün ayə və ya hədisləri bir araya gətirmək lazımdır. Çünki eyni mövzudakı ayələri bir araya gətirdikdə məlum olur ki, bəzi ayələr daha əvvəl nazil olan ayənin hökmünü genişlətmiş, ona yeni ölçü gətirilmiş və ya hökmünü daraltmış ola bilər. Bir nümunə verək; içki mərhələli olaraq, cəmiyyətin durumunun bu içkiyə bağlılığı nəzərə alınaraq zamanla qadağan edilmiş, cəmiyyət məlumatlandırılması və təhsil səviyyəsinin müəyyən bir səviyyəyə gəlməsi gözlənmiş, cəmiyyət buna hazırlanmışdır. Məsələn; bir ayədə “içkili ikən namaza yaxınlaşmayın”[33] buyurulur. Həyatlarının hər anlarını içkiylə keçirən insanlar müəyyən zamanla içkidən uzaq dayanmağa zehinlərini hazır vəziyyətə gətirdikcə mərhələ-mərhələ ayələrlə içki tamamilə qadağan edilmişdi[34]. İndi biz içkili ikən namaza yaxınlaşılmaması ayəsini götürüb “Quranda içki qadağası sadəcə namaza aiddir” deyə bilərikmi? Halbuki spirtli içkilər ümumən qadağandır. Quranda olan digər ayələr də bu cür sistemli şəkildə anlaşılmalıdır.

18) Gəlin Quranın 111.ci surəsinə baxaq. Təbbət və ya Əbu Ləhəb adlı bu surədə Peyğəmbərə qarşı düşmənçilik edən Əbu Ləhəbin iman etməyəcəyi bildirilmişdir. İslama savaş açan bu şəxs surə endikdən sonra bir neçə il yaşadı. ([35])

Əbu Ləhəb istəsəydi yalandan da olsa iman edib bu ayənin “uydurma” olduğunu göstərməyə çalışardı ama yenə də bunu etməyərək öldü. Digər tərəfdən əgər Quranı Hz Məhəmməd uydursaydı bu cür ayə “düşünməklə” belə riskə girməzdi, çünki əks təqdirdə kafirlər üçün bu fürsət olardı. Bu hadisə sübut edir ki, Quranı nazil edən Allah keçmiş və gələcəyi əksiksiz biləndir və bu cür dəqiqlik bir insan tərəfindən uydurula bilməz.

[1] Oldest’ Koran fragments found in Birmingham University”. BBC. 22 July 2015. Retrieved 22 July 2015

[2] Shoaib “Oldest Quran found in Birmingham” Muslim World Journal,

[3] Hicr surəsi 9

[4] . (Hastings, James, “Din və Etika Ensiklopediyası”. Cild. X, səh. 540)

[5] Hastings, James. Dictionary of the Bible. p. 105

[6] Encyclopedia Judaica, vol. 4, p. 863

[7] Wegner, Paul D. The Journey from Texts to Translations. 1999. Grand Rapids: Baker Books. p. 250

[8] New Catholic Encyclopedia. Vol 9, p.1001

[9] İncil, 27:8-11

[10] https://islamreigns.wordpress.com/2016/05/09/did-prophet-muhammad-copy-and-plagiarize-bible-did-prophet-muhammad-author-quran-for-worldly-gains-a-reply-to-anti-islam-liars/

[11] (Ənkəbut surəsi 48)

[12] (Sifr.tesniye, bab: 18, ayə: 18,19)

[13] Yuhanna İncili bab: 14 ayə 30.

[14] Yuhanna İncili bab: 14 ayə: 15-16

[15] (Saff surəsi 6. Ayə 61/6)

[16] Yuhanna bab: 16 ayə: 8.

[17] Ya Peyğəmbər! Zövcələrinin (səndən) razı qalmasını diləyərək Allahın sənə halal etdiyi şeyi (dünya ləzzətini) niyə özünə haram (qadağan) edirsən (Təhrim surəsi 1)

[18] Bəqərə surəsi 120

[19] Müşriklərin cəhənnəmlik olduqları (müsəlmanlara) bəlli olduqdan sonra onlarla qohum olsalar belə, Peyğəmbərə və iman gətirənlərə onlar üçün bağışlanma diləmək yaraşmaz! (Tövbə surəsi 113)

[20] İsra surəsi 742

[21] S.Ə.Həsən “Məhəmməd-sonuncu Peyğəmbər, səh 43

[22] Maidə surəsi 3

[23] Buxari, Ənbiya 54, Məğazi 53, Hudud 11, 12; Müslim, Hudud 8, 9. Ayrıca bk. Əbu Davud, Hudud 4; Tirmizi, Hudud 6; Nəsai, sarı 6; İbni Macə, Hudud 6

[24] Cin surəsi, 28

[25] Əlif, lam, mim. rum (orduları) məğlubiyyətə uğradı. “Dünyanın ən alçaq yerində”. amma onlar məğlubiyyətlərindən sonra qalib gələcəklər. üç ilə doqquz il içində. bundan əvvəl də, sonra da hökm Allahındır. və o gün möminlər sevinəcəklər. (Rum Surəsi, 1-4)

[26] “O sizi analarınızın bətnlərində üç zülmət içərisində (nütfə, qan pıxtısı və ət parçası) yaranış ardından yaranışa salaraq yaradır. Bu sizin Rəbbiniz olan Allahdır. Mülk Ona məxsusdur. Ondan başqa heç bir məbud yoxdur. Siz necə də haqdan döndərilirsiniz! (Zümər surəsi, 6)

[27]“Existence – Random or with Reason?” http://www.time4truth.com/provenfactspredictions.htm

[28] Quran, 57:23

[29] (“Yunis” surəsi, 38).

[30] (“Bəqərə” surəsi, 23-24).

[31]Əhməd bin Hənbəl, Müsnəd, c. 1, s. 263; Təbəri, Tarix, c. 3, s. 87; İbn Qeyyim, Zâdü’l-Mead, c. 3, s. 71; Hələbi, İnsanul-Uyûn, c. 3, s. 287.

[32] (Sifr.tesniye, bab: 18, ayə: 18,19)

[33] Nisə surəsi, 43

[34] Şübhəsiz ki, Şeytan içki və qumarla aranıza ədavət və kin salmaqdan və namaz qılmaqdan ayırmaq istər. Artıq bu işə son qoyacaqsınızmı? (Maidə 91)

[35] http://www.arabnews.com/islam-perspective/news/743651

Toxum möcüzəsi

Quru taxta parçalarına oxşar toxumlar onlara şərait təmin ediləndə heyrətamiz şəkildə yaşıllaşır və növbənöv bitki əmələ gətirirlər. Yaxşı, görəsən bu kiçik, quru cisimləri bir taxta parçasından ayıran nədir? Toxumları digər cisimlərdən ayıran çox əhəmiyyətli bir xüsusiyyətləri vardır. Toxumların daxilində aid olduqları bitkinin hər budağına, hər yarpağına, bu yarpaqların sayına, formasına, qabığının hansı rəngdə olacağına, qida və su daşıyan borularının genişliyinə, sayına, bitkinin uzunluğuna, meyvə verib-verməyəcəyinə, verəcəksə bu meyvələrin dadına, qoxularına, formasına və rənginə və s. aid bütün məlumatlar vardır. Toxumlar əsasən toxum örtüyü, qida anbarı və məlumatların saxlandığı embriondan ibarət olurlar. Ancaq əsasən eyni quruluşda olmalarına baxmayaraq, hər toxumun qida anbarının miqdarı, toxumu örtən qoruyucu pərdənin cinsi, qalınlığı, onu örtən meyvənin forması, dadı bir-birindən çox fərqlidir. Toxum qabıqlarının forması, rəngi, tərkib hissələrindəki müxtəliflik, yəni hər şey bitkilərin yaşadığı mühitə və bitkinin növünə görə dəyişir.

Bu baxımdan, bütün toxumlar bir dizayn möcüzəsi kimi qarşımıza çıxırlar. İndi bu dizayn müxtəlifliklərinə nümunələr üzərində baxaq. Ərikdə bir nüvə, yəni bir toxum var və bu nüvə bərk qabığın içində çox yaxşı qorunur. Ətli qism isə şəkərlidir və yemək üçün əlverişlidir. Bu hissə quşlar, gəmiricilər, həşəratlar və digər heyvanlar üçün də yaxşı qidadır. Ancaq meyvənin iki qisimdən meydana gəlməsi bitki üçün də münasibdir. Çünki meyvənin yeyilməsi ilə birlikdə əriyin ortasındakı toxum ortaya çıxır. Toxum uyğun bir yerdə cücərərək yeni ağac kimi yetişir. Başqa nümunə kimi kivini göstərək. Kivinin içindəki nüvələri (toxumları) da yeyilir. Bunun üçün kivinin bir toxumu deyil, çox toxumu vardır. Ətli meyvə olan kividə toxumlar kiçikdir, amma bir yerdə və çox sayda olmaları onun bitki kimi cücərməsini təmin edir.

Toxumların ümumi dizaynlarındakı müxtəlifliklə bərabər, embrionu qoruyan toxumların örtükləri də ehtiyaca uyğun xüsusiyyətdə yaradılmışdır.

Toxumun içindəki məlumatların saxlandığı embrion son dərəcə qiymətlidir. Buna görə də, yeni bitki inkişaf edənə qədər bu embrionun diqqətlə qorunması vacibdir. Toxum örtüyünü əmələ gətirən maddə dözümlü olduğuna görə, toxum xarici mühitin mənfi təsirlərindən qorunur. Bundan başqa, örtüyü əmələ gətirən maddələr toxumların su üzərində dayana bilməsi və ya küləklə uça bilməsi üçün vacib faktordur.

Toxumların xarici örtükləri son dərəcə müxtəlif və diqqətçəkici xüsusiyyətlərə malikdir. Bəzi xarici pərdələr düşmənləri uzaqlaşdırmaq üçün acı maddə ilə örtülmüşdür. Bəziləri isə “tanen” adlanan maddə ilə zəngindir ki, bu maddə toxumlarda çürüməni məhdudlaşdırır. Toxumların qoruyucu xarici layları (toxum örtükləri) çox sərtdir. Bu xüsusiyyət toxumu qarşılaşacağı xarici faktorlardan qoruyur. Məsələn, bəzi toxumların inkişaflarının son mərhələsində xarici səthlərində möhkəm mumlu bir təbəqə yaranır, bunun sayəsində toxumlar su və qazın təsirinə qarşı müqavimət göstərirlər. Toxum örtükləri bitkinin növünə görə müxtəlif vasitələrlə örtülə bilər; paxla dənəsində olduğu kimi incə pərdə ilə, ya da albalı nüvəsində olduğu kimi odunvari və sərt qabıqla örtülə bilər. Suya dözümlü olan toxumların qabıqları digərlərinə görə daha sərt və qalındır.

Toxumlardakı dizayna gündəlik həyatımızda daha çox qarşılaşdığımız bir bitkidən – paxla dənəsindən misal gətirək: Paxla dənəsi növünə görə bir və ya iki örtüklə örtülmüşdür. Bu örtüklər eynilə bir palto kimi toxumu xarici mühitin soyuq hava, quraqlıq və çətin şəraitlərindən qoruyur. Bura, eyni zamanda, xarici mühit ilə olan bütün əlaqələrin qurulduğu bölgədir. Qısaca desək, toxumun böyüməsi mövzusunda bu örtük əhəmiyyətli rol oynayır. Paxla dənəsinin olduğu yerdən qoparıldığı nöqtədə oval bir iz görünür Bu, dənənin, yəni toxumun ana bitki ilə olan əlaqə nöqtəsidir. Diqqətli şəkildə araşdırıldı zaman burada “micropyle” deyilən kiçik bir dəliyin olduğu görünəcək. Bu dəliyi körpələrdəki göbək bağına bənzətmək mümkündür.

Bu xüsusi keçid yerindən yumurtacığın içindəki dişi hüceyrəni mayalandırmağa yarayan balon girir. Bundan başqa, su bu dəlikdən içəri girərək toxumun cücərməsini təmin edir. Toxum qabıqlarının qalınlığı da bitkinin növünə görə xüsusi şəkildə nizamlanmışdır. Hər bitkinin toxum qabığı onun inkişafını təmin edən qalınlıqdadır; nə çox qalındır, nə də çox nazik. Çünki qabığı qalın olan toxum çətin şəraitdə yaşaya bilir; ancaq bir dezavantaj olaraq həddindən artıq qalın qabıq embrionun çölə çıxmasına problem yarada bilər. Nazik qabıqlı toxum isə bir çox xarici faktor səbəbindən tez korlana bilər. Buna görə bütün toxumlar olduqları mühitə uyğun yaradılmışlar. Bura qədər izah edilənlərdən də açıqca görüldüyü kimi sadə xarici görünüşə sahib olan toxumların, əslində, hərtərəfli dizaynı vardır. İçindəki maddələrin nisbətlərindən qoruyucu üst təbəqələrinə qədər bütün toxumların xüsusiyyətləri olduğu iqlim şəraitinə, ətraf mühitə görə dəyişir. Yaxşı, bu müxtəliflik və detallar necə ortaya çıxmışdır?

Bu sualın cavabını belə bir misalla verək: Bir şəkil qalereyasına getdiyinizi və burada coxlu toxum rəsmi ilə qarşılaşdığınızı fərz edək. Hər şəkildə fərqli bitkinin toxumu ilə əlaqədar detallar çəkilmiş olsun. Qalereyanın sahibinə bu qədər müxtəlif rəsmi kimin çəkdiyini soruşduğunuzu düşünək. Əgər bu adam sizə “bu şəkillərin rəssamı yoxdur, bunlar təsadüf nəticəsində təkamüllə ortaya çıxmışlar” desə, nə düşünərsiniz? Əlbəttə, belə bir cavabın son dərəcə məntiqsiz və ağılsiz olduğunu dərhal anlayar və rəssamın olduğunu təkid edərsiniz.

Cansız toxum şəkillərinin “təkamül dizaynına” inana bilməyəcəyinizə görə, tamamilə canlı quruluşlarda, içində bir bitkiyə aid bütün məlumatları saxlayan, uyğun şərait və mühitlərdə cücərərək nəhəng ağacları, yüz minlərlə meyvəni, çiçəyi meydana gətirən toxumları anlamayan və şüursuz təsadüflərin var etdiyinə də inana bilməzsiniz. Göründüyü kimi, burada bu dizaynı, əslində, kimin etdiyi, necə etdiyi, bitkinin bu dizayna uyğun quruluşa necə gətirildiyi və bunun necə yerləşdirildiyi kimi sualların cavabının verilməsi lazımdır.

Nəticədə, toxumların quruluşunda təkamülçülərin təsadüf iddiaları ilə əsla açıqlana bilməyən çox açıq bir dizayn və plan vardır. Əlbəttə ki, bu plan şüursuz təsadüflərin nəticəsində, ya da hər hansı bir səbəblə ortaya çıxmamışdır. Toxumlardakı qüsursuz dizayn isə sonsuz ağıl və üstün güc sahibi olan Allaha aiddir. Bitkilərin həyatının hər mərhələsində görünən bu ağıl onları yaradan üstün güc sahibi olan Allahın varlığının aşkar sübutlarından biridir.

Göydən sizin üçün yağmur endirən Odur. Ondan (o sudan) siz də, içində (heyvanlarınızı) otardığınız ağaclar (və otlar) da içər (ağaclar və otlar da onun vasitəsilə bitər). (Allah) onunla (o su ilə) sizin üçün əkin, zeytun, xurma, üzüm və bütün meyvələrdən yetişdirir. Düşünüb-daşınanlar üçün bunda dəlillər vardır! (Nəhl surəsi, 10-11)

Ateist ailələrdən çıxan gənclər və terror qurbanları

Fransanın dünyaca məşhur “Le Figaro” dərgisində 19/11/2014 tarixində dərc edilmiş “Fransız cihadçıların gözlənilməz profili” adlı məqalədə “İslamda Məzhəb Ayrılıqlarına qarşı Mərkəz”-in (Centre de prévention contre les dérives sectaires liées à l’islam) hazırladığı hesabatın nəticələri barədə bir sıra maraqlı faktlar öz əksini tapmışdır.

Belə ki, Fransada fəaliyyət göstərən və tədqiqatçı-antropoloq Dounia Bouzar tərəfindən əsası qoyulmuş araşdırma mərkəzinin 2014-cü ildə hazırladığı 90 səhifəlik hesabatın nəticələri Suriya və İraqda savaşmağa gedən fransız cihadçılar haqqında cəmiyyətdə formalaşmış bütün fikirləri alt-üst edib.

“Yeni terrorçu çağırışlar vasitəsilə gənclərdə edilən dəyişikliklər” adlı bu hesabatın hazırlanması zamanı müəlliflər (Dounia Bouzar, Christophe Caupenne, Sulayman Valsan) tərəfindən 160-dan çox ailədən alınmış məlumatlar və şahid ifadələrindən istifadə edilmişdir. Hesabatda qeyd olunur ki, Suriya və İraqda savaşa gedənlərin böyük əksəriyyəti (67%) orta sinfə məxsus ailələrdən çıxır ki, onların da arasında depresiyadan əziyyət çəkən 15-21 yaşlı gənclər çoxluq təşkil edir.

Lakin hesabatın gəldiyi ən maraqlı nəticə ondan ibarətdir ki, əksər insanların düşündüyünün əksinə olaraq radikal təşkilatlara qoşulan gənclərin çoxu öz dininə bağlı olan müsəlman ailələrdən çıxmır. Onların böyük əksəriyyəti (80%) ateist ailələrdə böyümüş və sonradan radikal qruplaşmaların təsirinə düşmüş gənclərdir. Sadəcə 10%-i isə immiqrant ailələrin payına düşür. Bu araşdırma bir daha onu göstərir ki, adətən terrorçu təşkilatlar din adı altında ateist ailələrdən çıxan gəncləri daha asan aldadıb öz sıralarına çəkə bilirlər, nəinki müsəlman gəncləri. Araşdırmanın nəticəsinə əsasən ateist ailədə böyümüş uşağı İslam adı ilə terrorizmə cəlb etmək asandır. Çünki uşağın İslam haqqında təsəvvürü demək olar ki, ya az olur və ya heç olmur. Ancaq müsəlman ailədə böyümüş və İslamı  daha yaxşı anlamış uşaq İslamı bildiyi üçün onu aldatmaq daha çətindir.

Mənbələr:

1. http://www.lefigaro.fr/actualite-france/2014/11/18/01016-20141118ARTFIG00158-le-profil-inattendu-des-djihadistes-francais.php

2. http://www.bouzar-expertises.fr/metamorphose

Quranda “öldürməyi” əmr edən 7 ayənin qısa təhlili

Müasir dünyada İslamafobların (istər dinsizlər istər digər dinlərin nümayəndələri) dezinformasiyanın nəticəsində və ya İslama qarşı olan nifrətlərindən dolayı “İslam terror dinidi”, “İslam dinc qeyri-müsəlmanları öldürün deyir” tipli əsassız ittihamlar yönəldirlər. ”Cihad” qavramını çox zaman dinc qeyri-müsəlmanların öldürülməsinə səbəb ola bilən “müqəddəs savaş” mənasında qərb mənbələri qeyd edir. Halbuki Cihad sözünün əsas mənalaırndan biridə cəhd etməkdir. İnsanın öz nəfsinə qarşı mübarizəsidə cihad sayılır.

Qurani Kərimdəki müharibə əmri ancaq, müsəlmanların camaatına və ya dövlətinə qarşı edilən bir hücum, yaxud onun təhlükəsizliyini açıq şəkildə və tərəddüdə yer buraxmayacaq şəkildə təhlükəyə salan bir təhdidin mövcudluğu halında keçərlidir.
Heç bir ayədə müsəlmanlara qarşı savaş açmayan DİNC QEYRI-MÜSƏLMANLARIN ÖLDÜRÜLMƏSI BARƏSINDƏ AYƏ YOXDU.

İslamafoblar öz iddiaları üçün müdafiə xarakterli tipli savaşlar üçün gələn ayələrin əvvəlinə, sonuna və Quranın ümumi bütünlüyü və surə bütünlüyü çərçivəsində dəyərləndirmədən, ayəni sahib olduğu bağlamdan çıxararaq istədikləri öz mənanı verib “Baxın İslam qeyri-müsəlmanları öldür” deyib hay-həşir salırlar.
İstənilən bir mətndə olan bir cümlənin əvvəlinə, sonuna və ümumi mətn çərcivəsində dəyərləndirmədən çıxartsaq, o ayəyə istənilən mənanı vermək mümkündür.

Məsələn Teistlər Einşteinin “dinsiz elm topal, elmsiz din kordur” sözünü Einşteinin bir dini olduğuna dəlil gətirdikdə, qarşı tərəf o dəqiqə “Einşteinin bütün sözlərinə baxmadan onun teistik bir dinə inandığını demək yanlışdı. Einşteinin nəzərdə tutduğu din, Teizmin dediyi din deyil, daha çox kosmik-panteistik bir dindi” deyirlər.

Bu onun göstəricisidi ki, bir cümləni, daxil olduğu ümumi mətnə bağlı olaraq dəyərləndirmədikdə, cümləni çıxardıb mətndən kənar müstəqil olaraq dəyərləndirikdə təkcə quran yox istənilən mətndə “xəta” yaranır.
Lakin İslamafob-ateistlər məsələ Einşteinə gəldikdə o dəqiqə “ümumi mətnə görə dəyərləndirmə” metoduna keçirlər.

Quran barəsində isə “tək bir cümləyə” əsasən dəyərləndirmə metodundan istifadə edirlər. Çünki əksi sərf etmir 🙂 .
Üstəlik qarşı tərəfin bu inanılmaz “mətn anlama” metodu ilə getdikdə nəinki Quranın dinc qeyri-müsəlmanları öldürdüyünü, hətta Namaz qılmağı “günah” gördüyüdə çıxır.
“Vay namaz qılanların halına”. Maun surəsi 4-cü ayə
Bəli, bu metoda əsasən Maun surəsində Namaz qılmaq pis əməl hesab olunur.

İndi isə keçək məlum ayələrin izahına;

İDDIA EDILƏN AYƏ 1: TÖVBƏ SURƏSI 5-CI AYƏ
Ayənin tərcüməsi:
“Haram aylar (onlara möhlət verilmiş zülhiccə, məhərrəm, səfər və rəbiüləvvəl ayları) çıxınca müşrikləri harada görsəniz, öldürün, yaxalayıb əsir alın, həbs (mühasirə) edin və bütün yollarını – keçidlərini tutun. Lakin əgər tövbə etsələr, namaz qılıb zəkat versələr, onları sərbəst buraxın (işiniz olmasın). Həqiqətən, Allah bağışlayandır, rəhm edəndir!”

İddia: “Allah bu ayədə haram aylardan sonra kafirləri yəni müsəlman olmayanları harda gördünüz öldürün deyir. Qeyri-müsəlmanları sırf dinlərinə görə öldürməyi əmr edən kitab Allah sözü ola bilməz”

Cavab: Sözügedən ayəni 2 yöndən təhlil edək.

a) Quranın özü nöqteyi nəzərdən

Ayənin surə bütünlüyünə baxdıqda o dəqiqə, ayənin mənası məlum olur.

Tövbə surəsi 1-ci ayə
(Bu, )Allah və Onun Elçisi tərəfindən əhd bağladığınız müşriklərə bir xəbərdarlıqdır.
Ayədən məlum olur ki, Müşriklərlə Müsəlmanlar arasında bir sülh müqaviləsi bağlanıb.

Tövbə surəsi 4-cü ayə yəni İddia edilən Tövbə surəsi 5-ci ayədən öncəki ayə

“Saziş bağladıqdan sonra onu pozmamış və sizin əleyhinizə heç kəsə yardım göstərməmiş müşriklər istisnadır. Onlarla olan müqavilənizi, müddəti bitənədək yerinə yetirin. Həqiqətən, Allah müttəqiləri sevir.”

Bu ayədən isə məlum olur ki, Müşriklərdən bəziləri müqaviləni pozub. Sülh Müqaviləsin pozmaq, müharibə elan etmək deməkdir. Yəni Müqaviləni pozanlar, savaş elan ediblər. Lakin bəzi müşriklər isə müqavilənin gərəyini yerinə yetirib. Ayə buna görə onlara toxunulmaması əmrini verib.
YƏNI İDDIA EDILƏN AYƏ MÜQAVILƏNI POZUB MÜSƏLMANLARA QARŞI SAVAŞ ELANI VERƏN MÜŞRIKLƏRLƏ BAĞLIDI. MÜHARIBƏ MÜDAFİƏ XARAKTERLIDI.

Qeyd: Tövbə surəsi 12-ci ayənin də izahı, 5-ci ayə ilə eynidi. Çünki bir-birinin davamıdı.

b) Tarix nöqteyi nəzərdən

Tarixi mənbələr və qədim təfsirlər (İbn Kesir və s.) Ayədə keçən müqavilənin Hüdeybiyyə müqaviləsi olduğunu vurğulayır.

Skan: http://bit.ly/1yCITXr

Hüdeybiyyə müqaviləsinin şərtləri:
1- Müsəlmanlarla müşriklər on il müddətinə savaşmayacaqlar, bir birlərinə hücum etmiyəcəklər.

2- Müsəlmanlar bu Kəbəni ziyarətdən imtina edərək geri dönəcəklər, ancaq gələcək il ümrə edəcəklər, müşriklərin boşaldıcağı Məkkədə 3 gün qalacaqlar və yanlarına yol qılınclarından başqa silah daşımayacaqlar.

3-Məkkədən birisi müsəlman olaraq Mədinəyə sığındığı zaman geri qaytarılacaq, lakin Mədinədən Məkkəyə sığınanlar qaytarılmayacaq.

4-Ərəb qəbilələri istədikləri tərəflər müqavilə bağlamaqda sərbəst olacaqla
http://www.enfal.de/itarih21.htm

Müqavilənin ilk maddəsinə görə Müsəlmanlarla, Müşriklər arasında 10 illik sülh olacaq və heç bir tərəf bir digər tərəfə hücum etməyəcəkdir.
Müşriklər tərəfindən sülh müqaviləsi olan Hüdeybiyyə müqaviləsinin pozulması müharibə elanı deməkdir. Bu vəziyyətdə müsəlmanların üstünə düşən bu təhlükəyə qarşı müdafiə olunmaqdır.

Etiraz: “Ayə haram aylar çıxınca deyir hücum et deyir. Müharibə zamanı özünümüdafiə qəsd edilsə haram aylar çıxınca deməzdi.”

Etiraza Cavab:
Ayədə keçən haram aylar Həcc ziyarəti müddətinində daxil olduğu 4 aydır.
Haram aylarda Ərəblər qəbilələri arasında Hz İbrahimdən bu yana olan görüşə görə müharibə etmək qadağan idi. İslam öncəsi ərəb qəbilələri öz aralarında olan daxili müharibələri bu aylarda müvəqqəti olaraq dayandırırdı. Təbəri Bəqərə surəsi 217-ci ayənin təfsirində qeyd edir: “Cahiliyyə dövründə bu 4 aya hörmət edilirdi. Birisi, öz atasının qatilini görsə belə ona toxunmazdı və bu aylarda müharibə olmazdı” .
Skan: http://bit.ly/15kyvZa

Həmdəki bu ayə cahiliyyə ərəbləri arasındada həcc ayı olduğu üçün müharibədən çəkinməyə üstünlük verirdilər. Ənfal surəsi 35-ci ayə Cahiliyyə ərəblərinində Kəbəni ziyarət edib ibadət etdiklərini bildirir.

“Onların Beytullahın (Kəbənin) yanındakı namazı (duaları) fit verib əl çalmaqdan başqa bir şey deyildir”
Ərəblər arasında Hz İbrahimdən qalan bu faydalı ənəni İslamda sonrada təsdiq etmişdi.
Beləki bu 4 ayda döyüşçülərin düşünmə fürsəti taparaq döyüşü sonlandırması, barış və hüzura dəvət etmək, həcc ibadətini yerinə yetirmə imkanı və ticarətə işarə etmək imkanı yaranırdı. Zaman zaman bu ənənə pozulsa belə hər kəs bu qaydaya əməl etməyə çalışırdı.

Ona görə ayədə müharibənin “haram aylardan” sonra olacağını bildirirdi. Əlbəttə qarşı tərəf bu qaydaya riaəyət etməyib tez hücuma keçsə, cavabda veriləcəkdi. Lakin hər iki tərəf bu qaydaya riayət etdiyi təqdirdə müharibənin haram ay daxilində olma ehtimalı yoxdu.

Qısaca: Haram aylarda döyüşməmək bir növ “beynəlxalq qayda” idi. Və bu qaydanı qəbul edən həm müsəlmanlar həmdə müşriklər qaydaya riaəyət etməli idilər.

Nəticə: Tövbə surəsi 5-inci ayə həm qurani cəhətdən, həmdə ki, tarix nöqteyi nəzərdən sülh müqaviləsini pozaraq, müsəlmanlara müharibə elan edən Məkkəli müşrikləri nəzərdə tutur.

2) İDDIA EDILƏN AYƏ 2: TÖVBƏ SURƏSI 29-CU AYƏ
Məlum ayə: “(Yəhudilər və xristianlar kimi səmavi) kitab verilmiş kəslərin Allaha və axirət gününə iman gətirməyən, Allahın və Onun Peyğəmbərinin haram buyurduğunu haram hesab etməyən və haqq dinə (İslama) tabe olmayanları ilə onlar tam təslim və zillətlə öz əlləri ilə (İslam hökümətinin hakimiyyəti altında) cizyə ödəyincəyə qədər vuruşun. “

a) Quran nöqteyi nəzərən
Quran nöqteyi nəzərdən qeyri müsəlmanlarla müharibə üçün qarşı tərəfin savaş elan etmələri şərt qoyulur.

“(Ey möminlər!) Sizinlə vuruşanlarla siz də Allah yolunda vuruşun, lakin həddən kənara çıxmayın. Allah həddi aşanları sevməz.“ Bəqərə 190

“Allah din yolunda sizinlə vuruşmayan və sizi yurdunuzdan çıxartmayan kimsələrə yaxşılıq etməyi və onlarla ədalətlə rəftar etməyi sizə qadağan etməz. Allah ədalətli olanları sevər!” Mumtəhinə 8

“Allah sizə ancaq sizinlə din yolunda vuruşan, sizi yurdunuzdan çıxardan və çıxartmağa kömək edən kimsələrlə dostluq etmənizi qadağan edər. Onlarla dostluq edənlər əsl zalımlardır!” Mumtəhinə 9
“Dində məcburiyyət (zorakılıq) yoxdur”. Bəqərə 256

“(Ya Rəsulum, müşriklərə) de: “İstər (Qurana) inanın, istərsə də inanmayın. ” İsra 107
Və s.

Əhli kitabla (yəhudi, xristian) savaş qaydalarını nizamlayan Tövbə surəsi 29-cu ayənin, surənin başlarında (tövbə1-6) keçən müşriklərlə savaş məntiqinin əhli kitab səviyyəsində bir əksi olduğu görünür. Çünki surənin başlarında və bağlı olan digər ayələrdə göstərildiyi kimi quranın savaş məntiqi müdafiə xarakterlidi.

b) Tarixi nöqteyi nəzərdən
Bütün təfsircilər bu ayənin “Təbük” savaşı üzərinə gəldiyini iddia edir. Məsələn məşhur təfsirçi Təbəri (9-10-cu əsrlər) bu barədə belə qeyd edir:

“Müfəssirlər, bu ayənin, Rəsulullahın, Bizanslarla savaşmasını əmretmek üzərinə endiyini və bu ayənin enməsindən sonra Rəsulullah, Bizanslılara qarşı Təbük savaşını etdiyini söyləmişlərdir”

Skan: http://bit.ly/1yCJZ5K

İndi isə Təbük savaşının səbəblərinə baxaq. 10-cu əsrdə yaşamış təfsirci Əbu l Leys Əl Səmərqəndi məlum ayənin təfsirini edərkən Təbük savaşı barədə aşağıdakıları qeyd edir:

“Bu ayənin nüzul səbəbi budur: Peyğəmbərimiz (s.a.s) iman edənlərə Təbük hərbinə çıxmalarını demişdi. Təbük, Mədinə ilə Şam arasında bir yerin adıdır. Bizanslılar Ərəb yarımadasını işğal etməyi düşünürdülər. Və bu işi Suriyada yaşyan Qassanilərə buraxmışdılar. Hicrətin 9-uncu ilində Qassanilər Bizans Kralı Herakliusa Peyğəmbərin öldüyünü, Hicazda böyük bir qıtlıq başladığını və xalqın üsyan etdiyini bildirərək yardım istəmişdilər. Heraklius onlara 40 min nəfərlik bir ordu göndərmişdi. O gün üçün bu çox böyük bir ordudur. Peyğəmbərimiz vəziyyətdən xəbərdar olur, Bizanslıların belə bir hazırlıq içində olduğunu öyrənir, dərhal ümumi səfərbərlik elan edir”

Skan: http://bit.ly/1CcRd0V

Təbük savaşının səbəbi üçün bu yazınıda oxuya bilərsiz: http://www.enfal.de/itarih27.htm

Ayənin nüzul səbəbindən müəyyən olur ki, ayə müsəlman dövlətinə hücum edən Bizanslılara qarşı vuruşma əmrini nəzərdə tutur.

Nəticə: Tövbə surəsi 29-cu ayə həm Quranın bütünlüyü çərçivəsində həmdə qədim təfsirlərdə bizə gələn məlumatlar əsasında yəni tarix nöqteyi nəzərdən dinc qeyri müsəlmanların öldürülməsini deyil, əksinə müsəlman torpaqlarına hücum edən xristian qoşunlarına qarşı müdafiəni buyurur.

3) İDDİA EDİLƏN AYƏ 3: TÖVBƏ SUƏSİ 73-CÜ AYƏ

Məlum Ayə: “Ya Peyğəmbər! Kafirlərə və münafiqlərə qarşı vuruş! (Kafirləri qılıncla, münafiqləri isə dəlil-sübutla, sözlə məhv et!) Onlarla sərt davran!”

Cavab: Bu ayədə əvvəl izah etdiyimiz tövbə surəsi 29-cu ayə ilə bağlıdı.
Ayə müsəlman torpaqlarına hücum xristian qoşunları və daxili düşmən münafiqlər barədədi. Tarixi Mənbələrdə də bu ayənin Təbük müharibəsi zamanı baş verən hadisələr zamanı endiyi bildirən rəvayətlar var.

Məsələ İbn Kəsir öz təfsirində Süddidən belə nəql edir: “Rəvayətə görə Allah Rəsulu Təbük müharibəsində ikən yürüyüş sırasında gecələrdən birində münafiqlərdən bir qrup Hz Peyğəmbərə suiqəsd etməyə niyyət etmişlərdi. 10-dan artıq idilər. Dəhhaq, bu ayənin onlar haqqında nazil olduğunu deyir. Bu, Hafiz Əbu Bəkr Əl-Beyhəqi-nin “Dəlailün-Nübuvvə” adlı kitabında rəvayət elədiyi hədisdə açıqca görülür.”
Skan: http://bit.ly/1yCKnBg

4) İDDİA EDİLƏN AYƏ 3: NİSA SURƏSİ 74-CÜ AYƏ

Məlum Ayə: “Elə isə, qoy dünyanı verib əvəzində axirəti satın alanlar Allah yolunda vuruşsunlar. Hər kim Allah yolunda vuruşaraq ölərsə və ya (düşmənə) qalib gələrsə, ona böyük mükafat verəcəyik.”

Cavab:
Bu şübhə də digərləri kimi, çox bəsit şübhədi. Sonrakı ayəyə yəni Nisa surəsi 75-ci ayəyə diqqət etməmiz məsələni izah edir.

Nisa surəsi 75-ci ayə:
“(Ey müsəlmanlar!) Sizə nə olub ki, Allah yolunda (hicrət etməyib, yaxud əsir kimi Məkkədə qalıb): “Ey Rəbbimiz, bizi əhalisi zalım olan bu şəhərdən (Məkkədən) kənara çıxart, bizə öz tərəfindən mühafizəçi göndər, yardımçı yolla!” – deyə dua edən aciz kişilər, qadınlar və uşaqlar uğrunda vuruşmursunuz?”

NƏTİCƏ: Ayədən məlum olur ki, Allah müsəlmanları zülm görən müsəlmanları xilas etmək üçün vuruşmağı buyurur. Burdada “dinc qeyri-müsəlmanları öldür” deyə bir şey yoxdu. Zalıma qarşı vuruşub, yardım istəyən dinc insanları qurtarma var.

5) İDDİA EDİLƏN AYƏ 4: NİSA SURƏSİ 91-Cİ AYƏ
Məlum Ayə:

“Siz elə kəslərə də rast gələcəksiniz ki, onlar həm sizdən, həm də öz camaatından arxayın olmaq istərlər. (Sizin yanınızda özlərini müsəlman kimi, qəbilələrinə qayıtdıqda isə kafir kimi aparırlar). Bunlar da hər dəfə fitnə-fəsad törətməyə sövq edildikdə başıaşağı ora atılarlar (cani-dildən bu işə qoşularlar). Əgər onlar sizi tərk edib getməsələr, sülh təklif etməsələr və sizdən əl çəkməsələr, onda onlara harada rast gəlsəniz, tutub öldürün. Biz onların əleyhinə çıxmaq üçün sizə açıq fərman verdik.”

Cavab: Bu ayədə də “dinc qeyri-müsəlmanların öldürülməsi deyə bir şey yoxdu. Ayə onlarla savaşmağı yalnız “Əgər onlar sizi tərk edib getməsələr, sülh təklif etməsələr və sizdən əl çəkməsələr” şərtinə bağlayıb.

Fəxrəddin Razi (12-ci əsr) öz təfsirinə məlum ayənin təfsiri barədə belə qeyd edir:
“”Alimlərin çoxu,” Bu ifadə, onlar bizimlə savaşmaz, sülh bağlamaq istəsələr və bizə əziyyət etməkdən əllərini çəkərlərsə, bizim onlarla nə savaşmamızın, nə də onları öldürməmizin icazəli olmayacağına dəlalət edər” demişlər. Bu ayənin bənzəri də, “Allah sizi, sizinlə din mövzusuna savaşmamış olanlara yaxşılıq etməyi qadağan etməz” ( Mumtəhinə 8), “Sizinlə savaşanlarla, Allah yolunda sizdə savaşın” (Bəqərə 190) ayələridir Beləcə savaş əmri, bizimlə savaşmayanlara deyil, savaşanlara aid edilmiş olur.””
Skan: http://bit.ly/1uiDUvl

NƏTİCƏ: AYƏ MÜDAFİƏ ƏMRİNİ NƏZƏRDƏ TUTUR.

6) İDDİA EDİLƏN AYƏ 6: MUHAMMƏD SURƏSİ 4-CÜ AYƏ
Məlum Ayə: “İnkar edənlərlə qarşılaşdığınızda boyunlarını vurun. Sonunda üstün gəldiyinizdə onları əsir alın; onları ya qarşılıqsız və ya fidyə qarşılığında azad edin. Müharibə vəziyyəti ortadan qalxıncaya qədər bunu tətbiq edin. Allah istəsəydi sizi savaş dərdinnən qurtarardı; ancaq O sizi beləcə birbiriniclə sınamaqdadır. Allah yolunda öldürülünlərə gəlincə, onların etdikləri boşa çıxmayacaqdır.”

Cavab: Ayədə “dinc qeyri müsəlmanları öldür” deyə bir ifadə yoxdu. Ayə davamında “Müharibə vəziyyəti ortadan qalxıncaya qədər” deyə bir şərt qoyur. Yəni bu ayə müharibə zamanı düşmən gücə qarşı savaşmaqdan bəhs edir.

Etiraz: “”Deyək ki, müharibə zamanını nəzərdə tutur. Lakin ayədə “boyunlarını vurun” deyir. Bəs bu necə? “

Etiraza Cavab: Burada qəribə bir şey yoxdu. Ayənin mahiyyətini anlamamaqda irəli gələn bir yanlışlıqdı. Quranın endiyi vaxtlarda müharibələr qılıncla edildiyi üçün savaş zamanı düşmən gücü məhv etməyin yeganə yolu qılıncdan istifadə etmək lazımdır. Yəni ayədə “boyunları vurun” ifadəsi müharibələrdə qılıncın düşmən gücünü məhv eləmək üçün tətbiq edilməsindən dolayı yaranan bir haldı. Ayənin mahiyyəti isə savaş zamanı düşmən gücü məhv eləməkdi. Bu keçmişdə qılıncla idisə, indiki dövrdə odlu silahla, gələcəkdə isə ola bilsin hər hansı lazer silahla (misal üçün) olsun . Forma zamana uyğun dəyişilə bilər lakin mahiyyət eyni olaraq qalır.

7) İDDİA EDİLƏN AYƏ 7: BƏQƏRƏ SURƏSİ 191-Cİ AYƏ
Məlum Ayə: “Onları (Məkkə müşriklərini) harada görsəniz öldürün. Sizi çıxartdıqları yerdən (Məkkədən) siz də onları çıxardın. Fitnə (müşriklərin fitnəsi) qətldən daha şiddətlidir. Onlar sizinlə Məscidülhəram yanında vuruşmayınca, siz də onlarla orada vuruşmayın! Əgər (orada) sizinlə vuruşsalar, siz də onları öldürün. Kafirlərin cəzası ancaq budur!”

Cavab: Ayənin öncəsinə və sonrasına baxaraq, ayənin müdafiə müharibəsini nəzərdə tutduğunu görmək olar.
Bəqərə surəsi 191-ci ayədən:

–1 ayə əvvəlki 190-cu ayə: “SIZINLƏ VURUŞANLARLA SIZ DƏ ALLAH YOLUNDA VURUŞUN, lakin həddən kənara çıxmayın. Allah həddi aşanları sevməz!”

–1 ayə sonrakı 192-ci ayə:” Əgər onlar vaz keçərlərsə, şübhəsiz, Allah bağışlayandır, rəhm edəndir!”

İddia edilən 191-ci ayədə “öldürün” kəliməsindən sonrakı cümlələr:
–Onlar sizinlə Məscidülhəram yanında vuruşmayınca, siz də onlarla orada vuruşmayın!
–Əgər sizinlə vuruşsalar, siz də onları öldürün.

NƏTİCƏ: AYƏ MÜDAFİƏ MÜHARİBƏSİNİ NƏZƏRDƏ TUTUR.

Qeyd: Ayələrin tarix nöqteyi nəzərdən təhlilini, Quranın quranla təfsirini “fırlamaq olaraq” qəbul edən İslamafoblar üçündü. Əslində tarixi nöqteyi nəzərdən təhlilə ehtiyac yoxdu. İddia edilən ayələrə Ayənin öncəsi əvvəli, surə bütünlüyü, quran bütünlüyü nöqteyi nəzərdən yanaşdıqda, ayənin İslamafobların dediyi mənada olmadığı aydın olur.

____________________________________________________

İstifadə olunan mənbələr:

-Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi

-Fahruddin Er-Râzi, Tefsir-i Kebir Mefâtihu’l-Gayb, Akçağ Yayınları

-Ebu’l-Leys Semerkandi, Tefsiru’l Kur’an, Sezgin Naşriyat ve Ciltevi

-İmam Kurtubi, el-Camiu li-Ahkâmi’l-Kur’an, Buruc Yayınları

– İbn Hazm, Cevâmiu’s-Sire, Çıra Yayınları

-İbn Kesir Tefsiri Çeviren : PROF.DR.BEKİR KARLIĞA – PROF.DR. BEDRİDDİN ÇETİNER, Çağrı Yayınları

-İmam Zehebi, Tarihu’l-İslam, Cantaş Yayınları

“Qadınlar sizin tarlanızdır” ayəsini necə anlamalıyıq?

İslam düşmənlərinin ən çox vurğulamaqdan xoşlandıqları ayə “Qadınlar sizin tarlanızdır. Onlara dilədiyiniz şəkildə yaxınlaşın” ayəsidir (Bəqərə 223).

Onların iddiasına görə bu ayətdə qadın alçaldılır və bununla kişilərin istədikləri şəkildə rəftar etmək haqqını ortalığa qoyur.

Əslində bu tip iddialar daha çox məlumatsız insanların şübhəyə düşürülməsi üçün Qurana qarşı atılmış böhtandır və cavab verilməyi heç haqq etmir, çünki o qədər tutarsız və mənasızdır ki. Tarla dedikdə, adətən ağla gələn ilk şey ruzi-bərəkət mənbəyi sayılan torpaqdır. Bilmirəm bərəkətli, məhsul verən torpaqdan üstün nə ola bilər? Ki qadınlar ona bənzədilib. Torpaq həm də müqəddəslik və vətən, ana rəmzlərini özündə daşıyır.

Tarlanın insan həyatında hələ hələ qədim dövr insanının həyatında əkinçiliyin nə qədər önəmli olduğunu hamı bilir. Toxum onu basdırılan tarla olmazsa heçbir faydası olmaz. Ölkənin iqtisadiyyatının elə əkin biçinlə, torpaqla əlaqəli olmasını düşünün bir. Quraqlıq dövrünün (indi su anbarları, kanallar və s.kimi antropogen müdaxilələr o vaxtları axı yox idi) qədim xalqların kabusunun olmasını bir düşünün.

Qadınların bərəkət verən tarlaya bənzədilməsinin hansı mənfi, alçaldıcı tərəfləri var ki ? Oxuduğum fərqli ateist məqalələrindən, insanların da bu mövzuya şərhlərindən buna məntiqi cavab hələ ki qarşı tərəfdən rastlamamışam. Günümüzün ən çox verilən və çox da normal olan sualı filan pozanın İslamda halal vəya haram olması, cinsi münasibətdəki qadağalar və s.dir. Hər bir evli insanı maraqlandıracaq mövzuya Allah cavab verib ki, istədiyiniz şəkildə yaxınlaşın. İstədiyiniz dedikdə niyə insanlar həmən vəhşi və kobud birləşmə təsvir edirlər bunu da anlamaq olmur demirəm, çünki insan nə cür düşünürsə ağlına da ilk o gəlir.

Əslində qadının tarlaya bənzədilməsinin incə bir məqamı da var, bu da İslamda yalnız təbii cinsəl münasibətin məqbul olduğunun vurğulanmasıdır. Ayətdə toxum kişinin cinsəl ifrazı ilə təsvir edilibsə (bu qədər incə və kibar təsviri xəyalındakı çirkin fantaziyalara uyğun dəyişən insan mütləq əxlaqdan sınıq insandır), qadın tarla kimi təsvir edilib. Qadında toxumu qoyub, bəhrəsini görmək yalnız ön tərəfdən edilən münasibətlə ola bilər. Allah da ayətdə buna vurğu edir. Dilədiyiniz şəkildə yaxınlaşın dedikdə isə, rəvayətlərə görə o dövrün insanlarında ələlxüsus yəhudilərdə belə bir düşüncə var idi ki öndən olmaqla, arxadan birləşim uşaqların çəpgöz doğulmasına gətirib çıxarır. Ayət isə belə bir qadağa olunmadığını şərtin yalnız ön tərəf olması, birləşmənin isə nə şəkildə arzu edərlərsə, o cür edilməsinə icazənin olduğunu vurğulayır. Bəzən insanlar şəhvətin pis bir şey olmasını düşünür, həmən bucür cinsi mövzularda beyinlərinə neqativ fikirlər gəlir. Halbuki İslamda bunlar təbii, normal şeylərdi sadəcə şərt halal çərçivədən edilməsidir.

Digər məqam isə ayətdən həmən sonra hər şeyin şəhvət deyil, sonrasını düşünməyin İslamda daha üstün və dəyərli olduğunun vurğulanmasıdır Allah tərəfindən. Özünüz üçün qabaqcadan (yaxşı işlər) hazırlayın. Qadın kişi münasibətlərində maksimum 20 dəqiqə civarında davam edən intim münasibətin prioritet olmadığını, bundan sonrasını düşünməyin və övlad kimi yaxşı bir hazırlıq görülməsinin İslamda daha dəyərli və üstün tutulmasının bundan o tərəfə hansı təsviri ola bilər ki ? Nə çoxdur plansız və düşünülməmiş hamilə qalıb, övladlarını öldürən insanlar. Ya da övlad dünyaya gətirib arxasını düşünməyən valideynlər. Bir məqama da toxunmaq istərdik ayətdə istədiyiniz şəkildə yaxınlaşın deyir, istədiyiniz vaxt demir. Məsələn, hörmətli Ziya müəllimgilin tərcüməsində vaxt yazılıb, amma bu qətiyyən yanlış tərcümədir. Zatən özünüz baxsanız digər tərcümələrə hamısı istədiyiniz şəkildə deyir.
Bax bucür ayətdə ilişib qalan insanların beynindən də, dürüstlüklərindən də şübhə edilər. Ayətin sonunda vurğulandığı kimi : Möminləri müjdələ.

 

“Zəlil vəziyyətə düşüb öz əlləri ilə cizyə verincəyə qədər vuruşun” ayəsini necə anlamalıyıq? (Tövbə 29)

Tövbə surəsi 29-cu ayədə deyilir:

“Kitab əhlindən Allaha və qiyamət gününə iman gətirməyən, Allahın və Peyğəmbərinin haram buyurduqlarının haram bilməyən və haqq dini (islamı) qəbul etməyənlərlə zəlil vəziyyətə düşüb öz əlləri ilə cizyə verincəyə qədər vuruşun.” (Tövbə/29)

Əksər hallarda din düşmənləri bu ayəni əllərində bayraq edərək guya İslamın əhli-kitab və digər qeyri-müsəlmanlara qarşı zorakı və düşmən mövqedə olduğu fikrini təlqin etməyə cəhd edirlər. Guya bu ayədə Allah Təala əhli-kitabı zorla İslam dinini qəbul etdirməyə çalışır. Əlbəttə ki, bu cür saxta anti-İslam təbliğatının heç bir ciddi əsası yoxdur. Çünki Mümtəhinə surəsi 8-9-cu və Bəqərə 190-cı ayələrdə Rəbbimiz müsəlmanlara qarşı düşmənçilik etməyən qeyri-müsəlmanlarla necə rəftar etmək lazım olduğu barəsində belə buyurur:

(60 – MUMTEHİNE) الممتحنة / 8– Allah din yolunda sizinlə vuruşmayan və sizi yurdunuzdan çıxartmayan kimsələrə yaxşılıq etməyi və onlarla ədalətlə rəftar etməyi sizə qadağan etməz. Allah ədalətli olanları sevər!

(60 – MUMTEHİNE) الممتحنة / 9– Allah sizə ancaq sizinlə din yolunda vuruşan, sizi yurdunuzdan çıxardan və çıxartmağa kömək edən kimsələrlə dostluq etmənizi qadağan edər. Onlarla dostluq edənlər əsl zalımlardır!

(2 – BAKARA) البقرة / 190– (Ey mö’minlər!) Sizinlə vuruşanlarla siz də Allah yolunda vuruşun, lakin həddən kənara çıxmayın. Allah həddi aşanları sevməz!

Göründüyü kimi bu ayələrdə İslamda savaş anlayışı açıq şəkildə ortaya qoyulmuşdur. Buna görə kim olursa olsun, savaşmaq istəyənlərə qarşı savaşmaq, sülh istəyənlərlə barışmaq əsas şərtdir.

Tövbə 29-cu ayənin izahına keçməzdən öncə onu da vurğulamaq lazımdır ki, Qurandakı əksər ayələrin mənasının doğru anlaşılması üçün onların vahid konteksdən çıxarılaraq tək-tək ələ alınması yanlış metoddur. Adətən, xəbis İslam düşmənləri bu taktikadan tez-tez istifadə etdikləri üçün ayələrin mənasını öz istədikləri şəkildə yozaraq və təhrif edərək bu sahədə məlumatsız insanları çaşdırmağa çalışırlar. Təəssüf ki, bəzən buna nail olurlar.

Əvvəla, hər müsəlmanın bilməli olduğu vacib xüsusiyyət odur ki, Quranın düzgün anlaşılması üçün təməl prinsip ayələrin bir-birilə əlaqəli şəkildə, kontekst daxilində və bütöv halda oxunulmasıdır. Çünki sadəcə bir tək ayəyə baxaraq ortaya hər hansı iddia atmaq çox vaxt yanlış anlaşılmaya və məna pozulmasına yol aça bilər. Ayə və hədislərin incəliklərini, nüzul və vürud (ortaya çıxma) səbəblərini, ayənin endiyi dövrə aid  tarixi gerçəkliyi bilmədən, İslamın təməl məqsədinə vaqif olmadan Quran ayələri haqqında bir hökm çıxarmaq heç də asan məsələ deyil.

Bütün bu deyilənləri nəzərə alaraq Tövbə surəsi 29-cu ayənin izahına keçək. Qeyd edilən ayənin hicrətin 9-cu ilində (miladi 630) nazil olduğu faktını göz önünə aldığımızda bu ilahi mesajın müharibə dövrünə aid olduğunu anlamaq olar. Həqiqətən də bu ayənin nazil olduğu tarixi dönəmə diqqətlə nəzər saldığımızda həmin vaxt Bizans imperiyasının hakimiyyəti altında olan Suriya bölgəsində və bu yol üzərində yerləşən istər yəhudi, istərsə xristian topluluqlar ilə müsəlmanlar arasında hicri 5-6-cı ilindən bəri davam edən gərginliklər və hüquqi baxımından düşmən siyasi münasibətlərin mövcudluğunu görürük.

Hicrətin 9-cu ili İslam dininin Ərəbistan yarımadasında bütün əzəməti ilə yayıldığı ildir. Bir tərəfdən dalğa-dalğa insanlar Mədinəyə gələrək Rəsuli Əkrəmə İslamiyyət üzərinə biət edir, digər tərəfdən müsəlman olmuş qəbilələrin dini və inzibati işlərini tənzim etmək məqsədiylə ətrafa məmurlar və valilər göndərilirdi. Xülasə, Əsri-Səadətdə İslam dini hicri 9-cu ildə ən parıltılı və ehtişamlı dövrünü yaşayırdı.

Ancaq, parlayan bu İslam günəşinin ağırlığını çəkə bilməyən dövlətlər də var idi. Onlardan biri zamanın ən güclü dövlətlərindən biri olan Bizans idi. O vaxtkı Bizans qeysəri Herakl ətrafdakı xristian ərəblərdən gördüyü təhrik nəticəsində İslamı və onu qəbul edənləri aradan qaldırmaq məqsədilə böyük bir ordu hazırlayırdı. Bu məqsədlə Lahm, Amilə, Qassan və s. qəbilələr də Herakliusun bu ordusuna qatılacaqlardı.

Eyni zamanda əhli-kitabdan olan Bəni Nadir və Bəni Qureyzə yəhudiləri müsəlmanlara qarşı Məkkə müşrikləriylə gizli iş birliyinə girmiş və müsəlmanlarla olan sülh razılaşmasına namərdcəsinə xəyanət etmişdilər. Bu hal Tövbə 29-cu ayədən sonra gələn hissədə, xüsusilə Tövbə 32-ci ayədə həm yəhudi, həm də xristianların İslama qarşı mənfi münasibət bəsləmələri və İslamı aradan qaldırmaq niyətilə ciddi bir fəaliyyətdə olmalarının bildirilməsi ilə təsbit edilmişdir:

(9 – TEVBE) التوبة / 32– Onlar Allahın nurunu (dəlillərini, islam dinini, Qur’anı) ağızları (batil sözləri) ilə söndürmək istəyirlər. Allah isə kafirlərin xoşuna gəlməsə də, ancaq öz nurunu (dinini) tamamlamaq istər.

Yuxarıda da göstərdiyimiz kimi Tövbə  surəsinin 29-cu ayəsindəki ifadələr savaş dövrünə aid bir əmrdir. Bu ayənin Hz. Peyğəmbərə (s.a.v) Bizanslılarla savaşmasını əmr etmə ərəfəsində nazil olduğu və bu ayənin enməsindən sonra müsəlmanların Təbuq səfərinə çıxdığı söylənmiş olub bu görüş Mücâhid’dən rəvayət edilmiştir. (Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 1/446)

Həmin vaxt Məkkənin fəthindən sonra Bizanslılar, həmçinin Şam bölgəsində yaşayan və onların himayəsindəki xristian Qassanilər müsəlmanlara hücum etmək üçün planlar cızmış və böyük ordu hazırlamışdılar. Belə ki, xristian ərəblər Bizans kralı Herakla yazdıqları məktubda: “O peyğəmbərlik iddiası ilə ortaya çıxmış  adam var  ha, həmin adam öldü və yoldaşları da qıtlıqdan qırılır. Mal və mülklərindən əsər-əlamət qalmadı! Əgər onları da öz dininə daxil etmək fikrin varsa, bu işin əsl vaxtıdır!” – deyir, onu müsəlmanlara qarşı mübarizəyə təşviq edirdilər.

Bu arada Lahm, Cüzam, Amilə və Qassan kimi qəbilələr də baş qaldırmış, Bizansın gələcəyi təqdirdə onunla birgə hərəkət etməyə söz vermişdilər. Digər tərəfdən Allah Rəsulunun elçisini öldürüb Mutədə qarşısına çıxan Qassan məliki  Şurahbil ibn Amr Mədinəyə hücum etmək üçün fürsət axtarırdı!

Görünür, ortada ümumi bir ssenari vardı. Belə ki, bu yandan da yəhudilər Allah Rəsulunun (s.ə.s.) hüzuruna gəlib: – Ya Əbal Qasım, – deyirlər, – əgər söylədiklərin doğrudursa, onda Şam tərəfə get. Çünki oralar peyğəmbərlər diyarıdır! [“İsra” surəsinin 76-cı ayəsinin bu fəaliyyətlər barədə nazil oması haqqında fikirlər var. Bax: Taberî, el-Câmiu’l-Beyân, 15/132; Vâhidî, Esbâbu Nüzûli’l-Kur’ân, 1/197; Süheylî, Ravdu’l-Unf, 4/293 və b.]

Zaman seçimi baxımından bunların hamısı başa düşüləndir. İslama kin-küdurət bəsləyən əhli-kitab mənsubları özləri bacarmadıqları üçün o dövrün ən güclü dövlətlərdən biri olan Bizansı hərəkətə gətirmək istəmiş və iştirak etmədən uzaqdan tamaşa ilə məqsədə çatmaq üçün planlarını qurmuşdular. Hadislərin qarşısını ala bilməyən düşmənlər bu son vasitəyə əl atmışdılar.

Bu ərəfədə Şam tərəfdən Mədinəyə gələn bəzi tacirlər Bizansın öncül qüvvələrinin Bəlkaya (İordaniyada bölgə) çatması barədə xəbər gətirmişdilər. Bir cəhətdən bu, onsuz da gözlənilən bir sonluq idi, çünki Bizans o dövrdə dünyaya hökm edən iki dövlətdən biri idi və bu gün olmasa da, sabah mütləq qarşı-qarşıya gələcəkdilər. Çünki İslam yalnız öz ayaqları, öz bünyəsi üzərində inkişaf edirdi və bunu görən “aktyorlar” bu qədər müstəqil bir inkişafı elə asanlıqla həzm etmirdilər.

Burdan anlaşıldığı üzrə Tövbə 29-cu ayənin nüzul olma səbəbi yəhudilər, xristian ərəblər və Bizans dövlətinin Ərəbistan yarımadasında yenicə güclənməkdə olan İslama qarşı savaş açmaq və fitnə-fəsad çıxarmaq niyəti ilə əlaqəlidir. Bu səbəbdən də Allah Təala həmin ayədə “zəlil vəziyyətə düşüb öz əlləri ilə cizyə verincəyə qədər onlarla vuruşun” deyə müsəlmanlara əmr etməkdədir. Belə bir vəziyyətdə həmin ayənin enməsindən sonra Allah Rəsulu (s.a.v) müsəlmanlara döyüşə hazırlıq əmrini vermiş və miladi 630-cu ildə Təbuq səfəri gerçəkləşmişdir.

 

Şeytanların taşlanması ne anlama gelmektedir?

Soru:

Kur’an-ı Kerim yıldızların yaratılmasının nedenini belirterek bilgilerimizi artırmakta ve şöyle buyurmaktadır: “Andolsun biz, en yakın göğü kandillerle donattık. Onları şeytanlara atılan taşlar yaptık ve (ahirette de) onlara alevli ateş azabını hazırladık.” (Mülk, 5). “Biz, en yakın göğü ziynetlerle, yıldızlarla donattık. Onu itaatten çıkan her şeytandan koruduk. Onlar, yüce topluluğu (ileri gelen melekler topluluğunu) dinleyemezler. Kovulmaları için her taraftan taşa tutulurlar.” (Saffat, 6-8). Allah, roketler gibi şeytanların aleyhine kullanılması için kandilleri yaratmıştır. Şeytanların taşlanmasının anlamı nedir?
Kısa Cevap

Yüce Allah Kur’an’da hem mülk ve hem de melekût eksenli konuşmuştur. Çünkü mülk ve melekût ancak insan söz konusu olduğunda ayrı anlamlar kazanmaktadır. Aksi takdirde Allah için mülk ve melekût birdir ve bu ikisinin O’nun önünde hiç bir farklılığı yoktur. Bu yüzden es-sema (gök) kelimesi Kur’an’da bazen melekût âlemi ve meleklerin makamı olarak kullanılmış ve bazen de dünya göğü (bize yakın, maddî ve yıldızlarla dolu olan gök) olarak kullanılmıştır. Örnek olarak zikrettiğiniz ayetlerin bir kısmı şeytanların kovulması ve de hakkın ve vahyin korunmasını beyan eden mecazî ifadelerdir. Bu ayetlerde gök maddî anlamda değildir, bilakis (maddî olmayan) meleklerin bulunduğu ve şeytanların ulaşıp yaratılış sırlarını ve gelecekteki olayları anlamak istediği bir makamdır. Melekler de melekûttaki şeytanların tahammül edemeyeceği bir nurla onları oradan uzaklaştırmaktadır. Ama diğer ayetlerde ise gökten maksat dünyadır. Bu ikisi hiçbir şekilde birbiriyle çelişmemektedir ve Kur’an ayetlerinde hiçbir kusur yoktur.

Ayrıntılı Cevap
Kur’an’da değişik ayetlerde gök küreleri, şahaplar ve şeytanlardan söz edilmiştir. Bu cümleden olmak üzere Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: “Gerçekten Biz, gökte burçlar yarattık ve onları seyredenler için yıldızlarla süsledik. Hem onu kovulmuş her şeytandan koruduk. Ancak kulak hırsızlığı edenler olursa, onu da parlak bir ışık (şahap) kovalar.”[1] Bu ayetlerin içeriğinin aynısı Saffat ve Cin surelerinde de zikredilmiştir. Soru şudur: Şeytanlar şahaplar vesilesiyle gökten nasıl kovulmaktadır? “Ancak kulak hırsızlığı edenler olursa, onu da parlak bir ışık (şahap) kovalar” ayeti müfessirlerin tefsirinde çok söz söylediği ayetlerden biridir. Herkes özel bir yol takip etmiş ve belirli bir yorum yapmıştır.[2] Biz burada bu ayetlerin manasının aydınlığa kavuşması için değerli el-Mizan tefsirinde yer alan konulara işaret ediyoruz. Allame Tabatabai şöyle demektedir: “Şeytanların kulak hırsızlığı ve onların şahaplar ile kovulması hakkında müfessirlerin öne sürdüğü açıklamalar yerkürenin göklerini eksene alan ayet ve rivayetlerin zahirinden zihne gelen şeyler esasıncadır; (buna göre) orada meleklerden oluşan bir takım gruplar mevcuttur, bu göklerin her birinin sadece kendisinden girilen bir kapısı vardır, meleklerden bazılarının elinde şahap bulunmakta ve kulak hırsızlığı yapan şeytanları vurmak ve kovmak için beklemektedir! Oysaki bugün bu gibi teorilerin payesiz olduğu ortaya çıkmıştır. Ne böyle gökler, ne bu kapılar ve ne de benzeri şeyler mevcuttur. Burada bir ihtimal olarak söylenecek şey şudur: İlahi kelamdaki bu gibi açıklamalar, duyusal olmayan hakikatlerin aydınlanması için duyusal bir kalıp kullanılarak temsile başvurmak kabilindendir. Nitekim Yüce Allah şöyle buyuruyor: “İşte bu temsilleri biz insanlar için getiriyoruz. Onları ancak bilginler düşünüp anlarlar.”[3] Bu gibi tabirler Kur’an’da çoktur. Arş, kürsü, levha, kitap bu kabildendir. Buna göre meleklerin yeri olan gökten kastedilen şey, bu dünyadan daha üstün ve yüce olan melekût âlemi ve mavera ötesidir. Kulak hırsızlığı için şeytanların göğe yaklaşması ve onlara şahapların fırlatılmasından kastedilen şey de şudur: Onlar yaratılış sırları ve gelecekteki olaylar hakkında bilgi edinmek için meleklerin âlemine yaklaşmak istemektedir, lakin melekler şeytanların üstesinden gelemediği melekûta ait manevî nurlar ile onları kovmaktadır.”[4] Veya kastedilen şudur: “Şeytanlar kendilerini hakka yakınlaştırmakta ve kamuflaj ve hileleriyle onu batıl suretine büründürmeyi veya batıla kamuflaj ve hileyle hak sureti vermeyi istemektedirler. Melekler de onların iplerini pazara çıkarmakta ve herkesin onların kamuflajını anlaması, hakkı hak ve batılı batıl görmesi için apaçık hakkı aşikâr kılmaktadırlar. Yüce Allah’ın şeytanların kulak hırsızlığı yapması ve onların şahapların hedefine maruz kalması kıssasının vahiy melekleri ve vahiy koruyucularının şeytanların müdahalelerinden korunacağını anlatan kısımdan sonra zikredilmesi bir ölçüye dek bizim söylemimizi onaylamaktadır.”[5] Tefsir-i Numune’de de bu hususta şöyle belirtilmektedir:

A. Sema (gök) kelimesi birçok ayette görünen maddî gök manasındadır. Oysaki bazı ayetlerde de kesinlikle manevî gök ve yüce makam manasındadır. Mesela:

1. “Ayetlerimizi yalanlayanlar ve o ayetlere uymayı kibirlerine yediremeyenler var ya, onlara göklerin kapıları açılmaz.”[6] Burada göklerden kastedilen şey temsilen Allah’a yakınlık makamı olabilir.

2. “Görmedin mi, Allah güzel bir sözü nasıl misal getirdi? (Güzel bir söz), kökü sağlam, dalları göğe yükselen bir ağaç gibidir.”[7] Allah’ın örnek sıfatıyla zikrettiği bu temiz ağacın kökü Peygamber (s.a.a), dalı (göğe yükselen dal) Ali (a.s) ve küçük dalları da imamlardır.

Bu gibi ayetlerde gökten maksadın bu görünen gök olmadığı açıktır. Buradan göğün hem maddî ve hem de manevî manada kullanıldığı neticesini almaktayız.

B. Yıldızlar gökte görünen parlak cisimler anlamıyla maddî bir mefhuma ve toplumları aydınlatan bilgin ve şahsiyetlere işaret olarak kullanılma anlamıyla da manevî bir mefhuma sahiptir. Nitekim insanlar çöl ve okyanusların ortasında gece karanlığında yollarını yıldızlar sayesinde ve toplumda da insanlar yaşam ve saadet yolunu bilginler ve bilinçli ve imanlı önderler aracılığıyla bulmaktadırlar. Birçok ayet ve rivayette yıldızlar belirtilen ikinci manaya göre kullanılmıştır. Mesela Ali b. İbrahim’in tefsirinde “O, sayelerinde, kara ve denizin karanlıklarında yolunuzu bulasınız diye sizin için yıldızları yaratandır”[8] ayetinin altında İmam Bakır’ın (a.s) “yıldızlardan kasıt Peygamberin ailesidir”, sözü nakledilmiştir.[9]

C. İlgili ayetlerin tefsiri hakkında zikredilen değişik rivayetlerden anlaşıldığı kadarıyla şeytanların göklere çıkmasının yasak kılınışı ve yıldızlar vesilesiyle kovulmaları Peygamberin (s.a.a) doğumu sırasında gerçekleşmiştir. Hakeza onların bazılarından da İsa’nın (a.s) doğumu sırasında onların bir ölçüye kadar yasaklandığı ve Peygamberin (a.s) doğumundan sonra ise tamamen yasaklandıkları anlaşılmaktadır.

Belirttiklerimizin bütününden hareketle şöyle denilebilir: “Sema” burada manevî mefhuma işaret etmekte ve temsilen hak, iman ve maneviyat göğü ifade edilmektedir. Şeytanlar her zaman bu alana girmek ve türlü vesveseler ile gerçek mümin ve hak destekçilerinin kalbine sızmak için çalışmaktadırlar. Ama peygamberler ve imamlardan yollarına bağlı bilginlere dek ilahi erler güçlü ilim ve takva nurlarıyla onlara hücum etmekte ve onların bu göğe yakınlaşmasını engellemektedir. Göğe çıkmak ve sırlardan haberdar olmak hususları arasındaki irtibattan bu ayetlerdeki göğün manevî gök (melekut âlemi) olduğu anlaşılmaktadır; zira bu maddî gökte (yeryüzünde de gözlemlenebilen yaratılışın enteresan yönleri dışında) özel bir bilginin olmadığını bilmekteyiz. Şahabın sadece yerküre atmosferinde ortaya çıktığı konusu da dikkate değerdir; zira şahap taş parçalarının yerküre etrafındaki havaya çarpıp alevlenmesi neticesinde ortaya çıkmaktadır. Yerküre atmosferinin dışında başka bir yerde şahap yoktur. Elbette yerküre atmosferinin dışında hareket halinde olan taşlar vardır, ama onlara şahap denmemektedir. Sadece yerküre atmosferine girip sıcak olmaları ve alevlenmeleri durumunda ve de insanın gözleri önünde bir ateş çizgisi şeklinde görünmeleri halinde onlara şahap denmektedir. Onlar hareket halinde olan yıldızlar gibi tasavvur edilirler. Yanı sıra bugünkü insanın defalarca bu yerküre atmosferinden dışarı çıktığını, ondan çok ötelere gittiğini ve aya ulaştığını da bilmekteyiz. Bundan dolayı eğer Kur’an-ı Mecid’teki şahaptan kastedilen şey, görünen bu maddî şahap ve maddî gök ise, bu bölgenin bilginler tarafından keşfedildiğini ve burada esrarengiz bir hususun olmadığını söylemek gerekir. Dolayısıyla gökten kastedilen şey hak ve hakikat göğüdür. Şeytanlar bu göklere ulaşmak, kulak hırsızlığı yapmak ve insanları yoldan çıkarmak isteyen vesvesecilerdir. Yıldız ve şahaplar ise kalemlerinin güçlü dalgalarıyla şeytanları geriye püskürten ve kovan ilahî önderler ve bilginlerdir. Elbette Kur’an sonsuz bir denizdir ve gelecekteki bilginlerin bu ayetler hakkında bugün ulaşamadığımız bir takım hakikatlere ulaşması da muhtemeldir.[10] Bu tefsire şöyle bir eleştiri yapılabilir: Bu ayetlerde “es-semau’d-dünya” (dünya göğü) kelimesi kullanılmıştır ve bu tefsirler gökten kastedilenin yıldızlarla dolu bize yakın maddî gök olduğunu açıkça belirtmişlerdir. O halde “es-semau’d-dünya” ile derin bir irtibatı olan ayetin sonunu nasıl manevî gök olarak tefsir edebiliriz? Bu tefsirde çelişik olmak değil midir?

Cevap: Bu eleştiri, bizim Allah’a da insanî ve maddî gözle bakmamız ve bu yüzden insanî kısıtlılıkları gaflette bulunarak O’na da isnat etmemizden kaynaklanmaktadır. Oysaki insanın görme dairesi sınırlı olduğundan ve tüm âlemleri göremediğinden mülk ve melekût âlemleri iki ayrı ve farklı âlem olarak ona yansımaktadır. Hâlbuki Allah için mülk ve melekut birdir. Bu yüzden Kur’an ayetleri hem mülk âlemi ve hem de melekût âlemi hakkında söz söylemektedir. “And olsun ki biz, Dünya semasını (veya en yakın semaı) kandillerle süsledik”[11] diye buyurduğunda “dünya semasından kastedilen bize yakın maddî gök ve mülk âlemidir. Ama devamında “onları şeytanlara atılan taşlar yaptık”[12] diye buyurmasıyla da müfessirlerin görüşüne göre melekût âlemini kastetmiştir.
[1] Hicr, 16-18. وَ حَفِظْناها مِنْ کُلِّ شَیْطانٍ رَجِیمٍ. إِلَّا مَنِ اسْتَرَقَ السَّمْعَ فَأَتْبَعَهُ شِهابٌ مُبِینٌ

[2] Mekarim Şirazi, Nasır, Tefsir-i Numune, c. 11, s. 43.

[3] Ankebut, 43, وَ تِلْکَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ وَ ما یَعْقِلُها إِلَّا الْعالِمُونَ

[4] Tabatabai, Seyid Muhammed Hüseyin, el-Mizan, c. 17, s. 130 (Saffat suresi ayetlerinin altında).

[5] Tabatabai, Seyid Muhammed Hüseyin, el-Mizan Fi Tefsiri’l-Kur’an, c. 17, s. 124 ve 125, Defter-i İntişarat-ı İslamî Camia-i Müderrisin-i Havza-i İlmiye-i Kum-Kum, çap-ı pencom, 1417 k, tercüme-i el-Mizan, c. 17, s. 187.

[6] A’raf, 40, إِنَّ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا وَ اسْتَکْبَرُوا عَنْها لا تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوابُ السَّماءِ ”

[7] İbrahim, 24, « أَ لَمْ تَرَ کَیفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا کَلِمَةً طَیبَةً کَشَجَرَةٍ طَیبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ »

[8] En’am, 97.

[9] Meclisi, Muhammed Bakır, Biharu’l-Envar, c. 24, s. 77.

[10] Mekarim Şirazi, Nasır, Tefsir-i Numune, c. 11, s. 41-51, Daru’l-Kütübi’l-İslamiye-Tahran, çap-ı evvel, 1374 ş. (özetle).

[11] Mülk, 5.

[12] Mülk, 5. 

Ayetlerde Kâbe’nin güvenliğinden bahsedildiği halde geçmişte tahribata uğramış olması çelişki oluşturmuyor mu?

“Orada apaçık nişâneler, (ayrıca) İbrahim’in makamı vardır. Oraya giren emniyette olur.” Âli imran 97. ayette kabenin güvenli emniyetli bir yer olduğu bildiriliyor. Ama Kâbe, düşük seviyedeki bir yere inşa edilmiştir. Bu nedenle tarihte yukarıdaki tepelerden akıp gelen sel nedeniyle yıkılmış bazen ise su altında kalmıştır. Kâbe, bunun dışında çeşitli savaşlarda da yıkılmıştır. Depremlerde zarar gördüğü de biliniyor. Bu haller ayetle çelişmiyor mu? Çok acil tşk

Değerli Kardeşimiz;
Ayet-i kerimede geçen “Oraya giren emniyette olur” ifadesinden maksat, oraya giren kimsenin başkaları tarafından zarara uğramamasıdır
Ayet-i kerimelerde zikredilen Kâbe’nin emniyetli ve güvenli bir yer olmasından kasıt, sağlam olup olmaması değildir. Ayette buyrulan ” Oraya giren emniyette olur” ifadesinden maksat oraya giren şahsın emniyetidir. Kâbe’nin güvenliği hakkındaki ayetler müfessirler tarafından oraya kim girerse girsin zarar verilmeyeceği, can güvenliğinin muhafaza edileceği manasında tefsir edilmiştir. Yoksa “Oraya giren emniyette olur” ifadesini Kabe’nin içinin ve etrafının yıkılmaz, sarsılmaz gibi anlaşılması hata olacaktır. Kabe’nin tarihine bakıldığında ise çeşitli tahribatlar olduğu açıktır.  
“Orada apaçık alâmetler, İbrâhîm’in makamı vardır. Oraya giren ise emniyette olur (ona dokunulmaz). Hem ona, (oraya gitmek için) bir yola gücü yeten bir kimsenin o evi (Kâ‘be’yi) haccetmesi, insanlar üzerinde Allah’ın bir hakkıdır. Kim de inkâr ederse, artık şübhe yok ki Allah, âlemlerden müstağnîdir (hiçbir şeye muhtaç değildir)!” (Ali İmran, 97)
Rebah ve Süddiye göre;
“Kim Mescid-i Harama girerse emin olur.” ifadesinden maksat, “Şu anda insanlardan kim Mescid-i Harama, girecek olursa o kimse güven içindedir.” demektir. Bu görüşte olanlara göre bir insan cinayet işler de Kâbeye sığınacak olursa kendi iradesiyle dışarı çıkmadıkça ona ceza uygulanmaz. Ancak dışarı çıkmasını sağlamak için kendisine bir şey satılamaz ve kimse tarafından barındırılamaz. Bu hususta Mücahid diyor ki;
 “Abdullah b. Abbas dedi ki. “Bir adam birini öldürdüğünden veya hırsızlık yaptığından dolayı cezayı hakeder de Mescid-i Harama girecek olursa ona bir şey satılamaz ve o kimse barındırılamaz. Ta ki o, açlıktan kıvransın, mescitten çıksın ve kendisine ceza uygulansın.” (İmam Taberi Tefsiri, Âl-i İmran 97)
Kabe ve çevresinin emniyetli bir belde olması ile kastedilen diğer bir mana ise, oradakilerin bol rızıklarla rızıklandırılmasıdır
“Bir de; “(biz) seninle berâber hidâyete tâbi‘ olursak, yurdumuzdan hemen çıkarılırız” dediler. Hâlbuki onları, katımızdan bir rızık olarak her şeyin mahsûllerinin (toplanıp) ona getirildiği, emîn bir hareme (Mekke’ye) yerleştirmedik mi? Fakat onların çoğu (üzerlerindeki ni‘metimizi) bilmezler.” (Kasas, 57)
 “O vakit İbrâhîm de: “Rabbim! Burasını emniyetli bir belde kıl ve halkını, içlerinden Allah’a ve âhiret gününe îmân edenleri mahsullerle rızıklandır!” demişti. (Rabbi de ona) şöyle buyurdu: “İnkâr edene de (ni‘met veririm); fakat onu kısa bir müddet (dünya hayatında) faydalandırır, sonra da onu ateş azabına (girmeye) mahkûm ederim! O varılacak yer ise, ne kötüdür!” (Bakara, 126)
Hz. İbrahim Kabe’nin inşasına başlarken burada bir şehir oluşacağını düşünerek Allah’tan bu şehri, zorbaların saldırılarına karşı güvenlikli bir şehir kılmasını, orada ikamet edecek müminleri de her türlü düşman saldırısı veya doğal afetlere karşı korumasını niyaz etti. Buna karşılık Allah Teâlâ sadece müminlere değil, inkârcılara da dünya hayatında bir geçimlik vereceğini, ama sonunda inkarcıları cehennemin azabına süreceğini bildirdi. (Diyanet İşleri Başkanlığı Tefsiri, Bakara 126)
Kuran-ı Kerimde geçen diğer bazı ayetlerdeki “emin belde” lafzından kasıt Kabe’nin “belde” itibariyle güvenli olmasından dolayıdır
” (Ey Resûlüm! De ki:) “(Ben) ancak, (Allah’ın) haram (ve emîn) kıldığı bu şehrin (Mekke’nin) Rabbine kulluk etmekle emrolundum; her şey ise O’nundur.” (Neml, 91)
Burada kan akıtılması, zulmedilmesi, hayvanların avlanması, ağaçların kesilmesi yasaklanmıştır. Burada, Cenab-ı Hak’kın Beyt-i Muazzamı vardır, yani: en yüce bir mabedi mevcuttur (ve her şey onun içindir) bütün kâinat Allah Teâlâ’nın mahlûkudur, kölesidir, onun için bir ortak ve benzer yoktur. Artık ondan başkası, hiç mâbud edinilebilir mi? (Ömer Nasuhi Bilmen Tefsiri, Neml Suresi)
 “Ve bu emîn beldeye (Mekke’ye).” (Tin, 3)
(Ve bu emîn olan beldeye) de andolsun ki: Burası da, Resûl-i Ekrem’in içinde doğmuş olduğu Mekke-i Mükerreme şehridir. Peygamber Efendimizin gelişiyle de ayrıca şereflenmiştir ve kendi sahası her türlü tecavüzlerden emin bulunmaktadır. O mübarek şehre gerek câhiliye devrinde ve gerek İslâmiyet’in ortaya çıkışı ve yayılmasından sonra gelen insanlar, dâima emîn bir hâlde bulunmuşlardır. Onun dairesindeki hayvanlara, ağaçlara da tecavüz edilmesi caiz bulunmamıştır. İşte bu mübarek beldeye yemîn edilmesi de onun öyle kutsiyetine ve bir feyz ve bereket mahalli olduğuna işaret etmektedir. (Ömer Nasuhi Bilmen Tefsiri, Tin Suresi)
Kâbe’nin kasten yıkılmasına Cenab-ı Hak izin vermemiştir
Bir zamanlar “Tübba'” (Yemen hükümdarı) Kâbe’yi yıkmak istemiş, felç olmuş ve bu işten vazgeçmesi için yapılan tavsiyelere uyunca da iyileşmişti. Bunun üzerine Kâbe’ye olan saygısını göstermek için ona bir örtü yaptırmıştı ki, ilk Kâbe örtüsüdür. Sonraları Ebrehe de fil vakası ile perişan olmuştu. (Elmalı Hamdi Yazır Tefsiri, Hac 29)
Kuran-ı Kerimde geçen ve Fil Vakası adıyla anılan meşhur hadise herkes tarafından bilinir. Yemen valisi Ebrehe, askerleri ve Fil ordusuyla Kâbe’yi yıkmak niyetiyle geldiği Mekke’de Allah tarafında vazifelendirilen Ebabil kuşlarının attığı taşlar neticesinde helak olmuştur.
Fil suresinin tefsirinde, bu olay şu şekilde izah edilir;
Habeşistan hükümdarı Necâşî Ashame’nin Yemen valisi Ebrehe bin Sabbâh-el-Eşrem, Arabistan’ı Hıristiyanlaştırmak hevesine düşmüştü. Bu maksatla, San’a’da Kuleyş adlı büyük ve muhteşem bir kilise yaptırmış ve bütün Arapların yalnız burayı ziyaret etmelerini istemişti.
Fakat Araplar öteden beri senede bir defa Mekke’ye gelir, Kâ’be’yi ziyaret ederlerdi. Âdetlerinden vazgeçmek istememişler ve binâenaleyh, San’a’daki kiliseye bir meyil ve teveccüh göstermemişlerdi. Hattâ bir gün Kinâne kabilesinden bir adam, kiliseye girmek fırsatını bularak kirletmiş, hakarette bulunmuştu.
Ebrehe bundan münfail oldu. Ve durumu inceden inceye tetkik etti. Neticede Arapların en çok ziyaret ettikleri yerin Mekke’de Kâbe olduğunu öğrendi. Yaptırdığı kilisenin umumi bir ziyaret yeri ve bütün Arabistan’ın din merkezi olmasını temin için, burayı yıkmaya karar verdi. Ve fillerle takviye edilen ordusunu harekete geçirdi.
Filli ordu uzun ve yorucu bir yolculuktan sonra Mekke’ye yaklaştı. Yolda birçok Araplar da kendisine katılmışlardı. Nihayet Mekke yakınında bir yerde konakladılar. Ve sağa sola sarkıntılık etmeye başladılar. Bu arada Abdülmuttalib’in de iki yüz kadar devesini alıp götürdüler.
Bunun üzerine Abdülmuttalib, tereddüt etmeksizin Ebrehe’nin karargâhına gitti. Ebrehe’ye Kureyş’in reisi geldiğini ve kendisinin kerim bir kimse olduğunu haber verdiler.
Ebrehe, misafirini çok iyi karşıladı. Ve isteğini sordu.
Abdülmuttalib;
“Askerin, develerimden iki yüzünü gasbetti. Onların iadesini istiyorum.”dedi.
Ebrehe;
“Taaccüb ediyorum. Ben, dininizin rüknü olan Kâbe’yi yıkmaya geldim. Bunu düşünmüyor, benden onun afvını rica etmiyorsun da, develerini istiyorsun.”dedi.
Abdülmuttalib;
“Ben, develerin sahibiyim. Develerimi istiyorum. Kâbenin sahibi ise başka. O dilerse, Kâbe’sini korur, sizi ondan meneder.” diye cevap verdi.
Ebrehe emretti. Abdülmuttalib’e develerini iade ettiler. Alıp Mekke’ye döndü ve Kureyş’i de;
“Korkmayınız, bu Beyt’in sahibi onu muhafaza eder.”diye tesliye etti.
Ebrehe daha önce harp etmek için gelmediğini, maksadının yalnız Kâbe’yi yıkmaktan ibaret olduğunu ilân etmiş olduğu için, Kureyş dağlara çekildi. Ve buradan hâdisenin cereyanını seyretmeye başladı.
Ertesi gün Ebrehe, şehre girmeye hazırlandı. Ve ordusuna hare­ket emri verdi. Görünüşe göre büyük ve mükemmel ordu yürüyecek ve bir mukavemet de göremeyeceği için muhakkak muvaffak olacaktı. Fakat muvaffak olamadı.
Ebrehe’nin “Mahmûd” adlı bir fili vardı. Onu dâima askerinin önünde yürütürdü. Onunla nereye gitse muzaffer olacağına inanırdı. Bu sefer de fili ordusunun önüne kattı. Ancak fili Kâbe’ye doğru yürütmek mümkün olmadı. Hayvan başını ne tarafa çevirseler yürümüş, fakat Mekke’ye çevirdikleri zaman çökmüş, yere yatmıştı. Bu esnada Hak tarafından birçok kuşlar (Ebabil) geldi. Her bi­rinin ağzında ve ayaklarında birer ufak taş vardı. Bunları Ebrehe’nin askerleri üzerine salıverdiler. Ve Ebrehe ölümden kurtulan askerleriyle perişan bir hâlde geri dönmek mecburiyetinde kaldı. Bu suretle Cenab-ı Hak, Beyt’ini korudu. Kureyş de büyük bir düşmanın şerrinden kurtuldu. Ve zahmetsizce bir hayli ganimete de nail oldular. (Tibyân Tefsîri, Akpınar Yayınları: 4/479-481)
Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri de bu hadiseyi şöyle izah etmiştir:
“Sure-i تَرَكَيْفَ اَلَمْ’de nass-ı kat‘î ile beyan edilen ‘Vak‘a-i Fil’ (fil hâdisesi) dir ki; Kâbe’yi tahrip etmek için, Ebrehe namında Habeş meliki gelip, fil-i Mahmûdî namında cesim (büyük) bir fili öne sürüp gelmiş. Mekke’ye yakın olduğu vakit fil yürümemiş. Çare bulamamış, dönmüşler. Ebâbîl kuşları onları mağlup etmiş ve perişan etmiş, kaçmışlar. Bu kıssa-i acibe (hayret verici hadise), tarih kitaplarında tafsilen meşhurdur. İşte şu hadise, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın delâil-i nübüvvetindendir (peygamberliğinin delillerindendir). Çünkü velâdete (doğmasına) pek yakın bir zamanda, kıblesi ve mevlidi (doğum yeri) ve sevgili vatanı olan Kâbe-i Mükerreme, gaybi ve harika bir surette Ebrehe’nin tahribinden kurtulmuştur.” (Zülfikar,19.Mektup)
Tarihte yaşanan tahribatlar ve saldırılarla, Kabe’yi kasıtlı olarak yıkmak arasında fark vardır
 “Sonra (vücutlarındaki) kirlerini gidersinler, adaklarını yerine getirsinler ve Beyt-i Atîk’ı (Kâbe’yi) tavâf etsinler!” (Hacc, 29)
Elmalı Hamdi Yazır, bu ayeti şu şekilde tefsir etmiştir;

Atîk, özgür ve hür olmak anlamına gelir. Hürmetli Kâbe de zalim despotların sataşmalarından kurtulduğu için ona bu isim verilmiştir. Bu mânâ bir hadis-i şerifte Hz. Peygamber’den de rivayet edilmiştir. Buyurmuş ki: “Yani yüce Allah Kâbe’ye “El-Atîk” adını verdi. Çünkü onu zorbaların şerrinden korumuştur. Hiçbir zaman bir zorba ona galebe edemedi.” Bu hadisi, Buhari tarihinde, İbnü Cerir, Taberânî ve daha başkaları, İbnü Zübeyr’den rivayet etmişlerdir. Tirmizî, “hasendir” demiş.

Gerçi Haccac yıktı, fakat onun maksadı Kâbe’yi yıkmak değil, İbnü Zübeyr’i çıkarmaktı, sonra tekrar yaptı. Karmatîler’in Hacer-i Esved’i bir kaç sene alıp götürmüş olmaları da bu kabilden olsa gerektir. (Elmalı Hamdi Yazır Tefsiri, Hacc 29)

Kâbe’nin geçmiş tarihinde yaşanan saldırılarda maksat, Kabe’yi ortadan kaldırmak değildir. Saldırıların sonunda da büyük hasar alan Kabe tekrar yapılmıştır. Fakat Fil vakası ve Yemen Hükümdarı Tubba’nın Kâbe’yi kasten yıkmak istemesi sonucunda ise Cenab-ı Hak buna müsaade etmemiş, şerefli kıldığı bu evi korumuştur.

Allah’a emanet olunuz.

HZ MUHAMMƏDİN (S.A.S) BİR NEÇƏ QADINLA EVLƏNMƏSİNİN SƏBƏBİ NƏDİR?

Ateistlər, Peyğəmbərimizin (s.a.s) müxtəlif vaxtlarda bir neçə qadınla ailə qurmasını təhqir edir, islama və müsəlmanlara böhtanlar atırlar.
Bu məsələdə artıq-əskik danışan ateistlər hеç nə охumayan, araşdırmayan, düşünməyən və ya düşünmək istəməyən şəxslərdir. Əgər bu sualı verən ateistlər «Məğazi» (Pеyğəmbərimizin iştirak etdiyi səfərlərdən bəhs еdən əsərlər) və «Siyər» (Pеyğəmbərimizin həyatından və xüsusiyyətlərindən bəhs еdən əsərlər) kitablarına azacıq nəzər salsaydılar, bеlə bir sual vermək hеç ağıllarına da gəlməzdi.

Pеyğəmbərlər Sultanının (s.ə.s) bağladığı nikahların müхtəlif səbəbləri var: Zatı-Əhmədiyyə (s.ə.s.) ilə əlaqədar оlan хüsuslar, ümumi оlaraq nikahların hədəf və məqsədi, müəyyən zərurətlər və zövcələrin хüsusi halları ilə əlaqədar yеrinə yеtirilməli məsələlər…

İndi bu məsələləri ardıcıllıqla və bir-bir təhlil еdək.

Mövzunun ilk öncə О pak şəхsiyyətlə bağlı yönünü təhlil еdək. Hər şеydən əvvəl unutmayaq ki, о Zat 25 yaşına qədər еvlənməmişdi. О isti məmləkətin xüsusi şəraiti də nəzərə alınarsa, Onun bu müddət ərzində iffətli yaşaması və bu iffətliliyin əvvəllər də, indi də hamı tərəfəindən qəbul və təslim еdilməsi Оnun olduqca iffətli, iradə və nəfsinə müdhiş dərəcədə hakim оlduğunu göstərir. Əgər bu məsələdə kiçik bir inhiraf (xəta, yoldan sapma) оlsaydı, Onun dünənki və bugünkü düşmənləri dərhal bütün dünyaya car çəkərdilər. Halbuki köhnə və yеni − bütün düşmənlər Оna ağla gəlməyən, olmayan şеylər istinad etsələr də, bu xüsusda bir şеy deməyə cürət etməmişlər.

Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) ilk nikahı 25 yaşında bağlamışdı. Bu nikah Allah və Rəsulunun nəzərində çох uca və müstəsna idi, amma 2 dəfə ailə qurmuş 40 yaşlı bir dul qadınla baş tutmuşdu bu nikah. Bu хоşbəхt yuva düz 23 il davam еtmiş və pеyğəmbərliyin 8-ci ilində acı həsrətlə (Hz. Xədicənin vəfatı ilə) sоna çatmışdı. Allah Rəsulu (s.ə.s) əvvəlki kimi yеnə yalnız qalmışdı. Bəli, ailə, оğul-uşaqla birlikdə 23 illik məsud həyatdan sоnra yеnə 4-5 il tək yaşamış, 53 yaşına çatmışdı.

Bəli, bundan sonrakı bütün еvliliklər nikaha həvəsin azaldığı bu yaşdan sоnra başlamış və davam еtmişdir. İsti bir yerdə 55 yaşından sоnra bağlanan nikahları bəşəri və şəhəvi hеsab еtmək nə insafa, nə də məntiqə sığır.

Burada ağıla gələn bir məsələ də pеyğəmbərliklə çохеvliliyin bir-birinə müvafiq gəlməsidir. Buna da bir-iki cümlə ilə tохunmaq istərdik.

1. Çох qadınla еvlənmə məsələsini dilə gətirənlər ya hеç bir din və prinsip qəbul еtməyən kəslərdir ki, оnların da bеlə bir şеyi qınamağa əsla haqqı yохdur. Çünki оnlar əslində bütün prinsiplərin əleyhinədir, hеç bir qayda-qanuna əməl etmədən çохlu qadınla münasibət qurur (azad seks), hətta məhrəmləri ilə nikahı nоrmal sayırlar. Yaхud da bunlar müəyyən kitablara əsaslanan bəzi din mənsublarıdır. Оnların hücumu da insafsızcasına, qərəzli və həzm edə bilməməkdəndir, hətta onlar adına üzüləcək bir haldır. Çünki əllərindəki kitabların və kitablara bağlı camaatların qəbul və itaət еtdiyi böyük pеyğəmbərlərin bir çoxu bir neçə qadınla еvlənmiş və daha çox izdivaca girmişlər. Təkcə Sülеyman (ə.s) və Davud (ə.s) pеyğəmbəri düşünsək, onlara bağlı olduqlarını iddia edənlərin bu məsələni dilə dolamalarında insaflı davranmadıqları açıqca ortaya çıxar. Bеləliklə, çохlu qadınla nikah Pеyğəmbərimizlə (s.ə.s) başlamadığı kimi, nübuvvətin (pеyğəmbərliyin) ruhuna da zidd dеyildir. Əksinə mövzunun davamında da görəcəyik ki, çохеvlilik pеyğəmbərlik nöqtеyi-nəzərindən hədsiz faydalar ehtiva edir.

Bəli, çохеvlilik, хüsusilə, hökmlərlə gələn pеyğəmbərlər üçün bir mənada zəruridir. Çünki dinin ailə məhrəmiyyəti ilə bağlı bir çох cəhəti var və bunu da ancaq insanın zövcəsi bilir. Buna binaən dinin bu yönlərini anlatmaq üçün istiarə və kinayədən istifadə etmədən − bu çox vaxt məsələnin anlaşılmasını çətinləşdirir − hər şеyi açıq-aşkar anladan mürşidələrə еhtiyac var idi..

Hər şеydən əvvəl pеyğəmbər хanəsində (evində) оlan bu təmiz və pak zövcələr qadınlıq aləmi üçün irşad və təbliğ vəzifəsində mükəlləfiyyət daşıyırdılar. Bu məsələ istər pеyğəmbərlər, istər pеyğəmbərlik, istərsə də qadınlıq aləmi üçün gərəkli və vacibdir.

2. Digər bir məsələ də ümumi mənada pеyğəmbərimizin (s.ə.s) zövcələri ilə əlaqədardır:

a) Zövcələr arasında yaşlı, оrta yaşlı və gənclər оlduğu üçün bu yaş dövrlərinə aid müхtəlif hökmlər söylənilmişdir. Məhz pеyğəmbər хanəsində оlan bu pak zövcələr sayəsində həmin hökmlər tətbiq оlunurdu.

b) Zövcələri müхtəlif oymaqlardan оlduğu üçün ilk növbədə həmin qəbilələr arasında, eləcə də Pеyğəmbərimizin müəzzəm şəxsiyyəti ilə qоhum olan toplumlarda köklü bir sеvgi və bağlılığa yol açılırdı. Hər qəbilə və tayfa Оnu (s.ə.s) özününkü bilir və dini hissiyyatla yanaşı, qohumluğa görə də Ona bağlanırdılar.

c) Hər qəbilədən aldığı qadın istər Оnun (s.ə.s) sağlığında, istərsə də dünyasını dəyişəndən sоnra öz qəbiləsində dinin yayılmasına mühüm vəsilə оla bilirdi. Uzaq-yaxın qоhumlarına zahiri və batini Əhmədiyyə (s.ə.s) haqda dоlğun məlumat vеrirdilər. Beləcə оnların qəbiləsi də Quranı, təfsiri və hədisi öyrənir və dinin ruhunu qavraya bilirdi.

d) Bu izdivaclar vasitəsilə Nəbiyyi-Əkməl (s.ə.s) bütün Ərəbistan yarımadası ilə yaхınlıq təsis еdərək hər bir evin əziz qоnağı olmuşdu. Hər kəs bu yaхınlıq vasitəsilə о məhabət (təmkin, ciddilik) abidəsinə yaхınlaşa bilir və dini əmrləri öyrənmə fürsətini əldə еdirdi. Еyni zamanda hə bir qəbilə və əşirət özünü Ona yaхın sayır və bununla fəхr еdirdi. Mahzumоğulları Ümmü Sələmə, Əməvilər Ümmü Həbibə, Haşimilər Zеynəb binti Cahş (r.anhumə) vasitəsilə özlərini Оna (s.ə.s) yaхın bilib bəхtiyar sayırdılar…

3. Buraya qədər söylənilənlər ümumi mənada və müəyyən cəhətlərdən digər pеyğəmbərlərə də şamil olunur. İndi isə хüsusi mənada hər zövcəni ayrı-ayrı хaraktеrizə еdək:

Bəli, burada da görəcəyik ki, məntiq vəhylə dəstəklənən O zatın həyatı qarşısında çох cılızdır, başqa sözlə, bəşər düşüncəsi О Böyük Fətanət (s.ə.s) qarşısında rükuya gеdib ikiqat оlur…

A. İlk zövcəsi Sеyyidətinə Hz. Хədicədir (r.anha). Rəsulullahın özündən 15 yaş böyük оlan bu nadir qadınla izdivacı hər bir nikah üçün örnəkdir. О (s.ə.s), ömrü bоyu zövcələrinə dərin vəfa və sədaqətlə bağlı qaldığı kimi vəfatından sоnra da оnu unutmamış, hətta hər fürsətdə оndan söz açmışdır.

Hz. Хədicədən sоnra Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) 4-5 il еvlənməmişdi. Yetimlərinin qayğısına qatlanmış, onlara həm analıq, həm də atalıq etmişdi. Оnun (s.ə.s) qadınlara qarşı bir zəifliyi, zəif cəhəti оlsaydı, bеlə hərəkət еdərdimi?

B. Nikah ardıcıllığına uyğun olmasa da ikinci zövcəsi Aişeyi-Siddiqədir (r.anha). Rəsulullahın ən yaхın dоstunun qızıdır. Allah Rəsulunun acılı-şirinli həyatda yol yoldaşı olan bu böyük insana ən gözəl hədiyyəsidir. Qohumluğun heç nəyə fayda vermədiyi gün Onun yanında olma şərəfi ancaq bununla mümkün olacaqdır. Aişeyi-Siddiqə ilə Hz. Əbu Bəkr həm nəsil bağlılığı ilə, həm də mənən qurbu-Nəbəvi (pеyğəmbərimizə yaхınlıq) ilə şərəflənmişdi. Bundan başqa zəkasına görə nadir qadınlardan biri оlan Hz. Aişə Nibuvvət məfkurəsinə əsl varis di. Еvlilikdən sоnrakı həyatı və daha sоnrakı хidmətləri ilə qəti şəkildə sübut еtmişdir ki, о uca qadın ancaq pеyğəmbər zövcəsi оla bilərdi. Çünki, о lazım gəldikdə ən böyük hədisçi, ən mükəmməl təfsirçi və ən nadir fiqhçi olmuş, zahiri və batini Məhəmmədiyyəni mükəmməl bildiyinə görə dini layiqincə təmsil еtmişdir.

Buna görə də Rəsulullaha (s.ə.s) yuхusunda оnunla еvlənməsi işarə olunur və о qadın gözlərinə başqa hеç bir хəyal girmədən pеyğəmbər хanəsinə qədəm basırdı…

Bunun sayəsində Hz. Əbu Bəkr üçün şərəf vəsiləsi olacaq və bütün istеdad və qabiliyyətini inkişaf etdirərək qadınlıq aləminin mürşidə və mübəlliğəsi (müəllimə və təbliğçi) kimi hazırlanacaqdı. Bеləcə о həm bir zövcə, həm də bir tələbə kimi səadət хanəsinə daхil оlurdu.

C. Yenə izdivac ardıcıllığna görə olmasa da, üçüncü zövcəsi Ümmü Sələmədir (r.anha). Mahzunоğullarından və ilk müsəlmanlardan оlan Ümmü Sələmə Məkkədə müхtəlif təzyiqlərə məruz qalmış; ilk оlaraq Həbəşistana, ikinci dəfə də Mədinəyə hicrət еtmiş və ilklər arasında yеrini tutmuşdur.

Həyat yoldaşı da onunla birlikdə bu uzun və məşəqqətli yоlun çətinliklərinə qatlanmışdı. Ümmü Sələmənin nəzərində ərinin tayı-bərabəri yox idi. O əziyyətli günlərdə zövcəsinin yanında olan Əbu Sələmə Mədinədə vəfat etmiş və Ümmü Sələmə uşaqları ilə tənha, köməksiz qalmışdı. Yurdundan-yuvasından uzaq və bir külfət yеtimin dolanışığı çiyinlərinə yüklənmiş bu qadına ilk şəfqət əlini Əbu Bəkr və Ömər (r.anhuma) uzatdı, fəqət о, bu təklifləri qəbul еtmədi. Çünki оnun nəzərində heç kim Əbu Sələmənin yеrini dоldura bilməzdi…

Nəhayət Allah Rəsulu (s.ə.s) nikah təklifi ilə əlini оna uzatdı. Bu еvlilik də çох təbii idi, çünki ərəblərin ən sоylu-köklü qəbilələrindən оlan, İslam və iman uğrunda bütün fədakarlıqlara qatlanan bu qadın artıq tək-tənha qalmışdı və onu dilənçiliyə məhkum etmək olmazdı. Хüsusilə, iхlasına, səmimiyyətinə və İslamiyyət yolunda qatlandığı çətinliklərə görə оna mütləq əl uzadılmalı idi. Və Kainatın Fəхri (s.ə.s) оnunla еvlənməklə bеlə bir köməyi etmiş oldu. Bəli, Rəsulullah gəncliyindən yerinə yetirdiyi kimsəsizlərə və yеtimlərə yardım etmə iş və vəzifəsini ogünkü şərtlərin tələbinə görə bu şəkildə yerinə yetirirdi.

Ümmü Sələmə də Hz. Aişə kimi təcrübəli və fətanətli bir qadın idi. Bir mürşidə və mübəlliğə qədər istedadlı idi. Оna görə də bir tərəfdən şəfqət əli оnu himayəsinə alır, digər tərəfdən isə qadınlıq aləminin daim şükürlə andığı bir tələbəni еlm və irşad məktəbinə qəbul еdirdi.

Əks halda 60 yaşına yaхınlaşmış Fəхri Kainatın (s.ə.s) çохlu uşağı оlan dul bir qadınla еvlənməsini və еvlənərək əziyyət və məsuliyyət yükünü çiyinlərinə götürməsini başqa hеç bir şеylə izah еdə bilmərik. Bunu qadınlara düşkünlük və şəhəviliklə əlaqələndirmək isə qətiyyən mümkün deyil.

D. Digər zövcəsi isə Rəmlə binti Əbu Sufyandır (Ümmü Həbibə) (r.anha). Bir müddət Pеyğəmbər (s.ə.s) və pеyğəmbərlik əleyhinə küfr cəbhəsini təmsil еdən bir insanın qızı… О da ilk müsəlmanlardan biri… Məkkənin məşəqqətli günlərində Həbəşistana hicrət еtmiş, оrada həyat yоldaşının əvvəlcə хristianlığı qəbul еtməsinə, sоnra isə vəfatına şahid оlmuş iztirablı bir qadın…

О günlərdə səhabələr sayca az və yохsul idilər. Başqa bir insanın dolanışığını təmin etməyə, baxmağa imkanları yox idi. İndi Ümmə Həbibə nə еdəcəkdi? Ya хristianlığı qəbul еdib оnlardan yardım alacaq, ya küfr yuvası оlan ata еvinə dönəcək, ya da qapı-qapı gəzib dilənçilik еdəcəkdi. Ən dindar, ən sоylu və ailəcə ən zəngin bir qadın bunların hеç birini edə bilməzdi. Bircə yol qalırdı; о da Rəsulullahın (s.ə.s) müdaхiləsi və imdada yetişməsi …

Allah Rəsulu Ümmü Həbibə ilə nikah bağlamaqla məhz bunu edirdi. Bəli, bu еvlilikdə də dini yolunda hər cür fədakarlığa qatlanmış, yurd-yuvasından uzaqda və zəncilər arasında, həyat yоldaşının dindən dönməsi və vəfatı ilə sarsıldığı günlərdə, Nəcaşinin hüzurunda Pеyğəmbərimizlə (s.ə.s) nikaha daхil оlurdu və bu, ən təbii bir hal idi. Bunu nəinki qınamaq, əksinə Peyğəmbərimizin “Rəhmətən lil-Aləmin (Aləmlərə Rəhmət)” olma xüsusiyyətinin təzahürü sayaraq alqışlamaq lazımdır.

O ki qaldı bu böyük qadın da Rəsulullahın digər zövcələri kimi müsəlmanların ürfan həyatına çox şeylər bəxş edəcəkdi. Beləcə o da həm bir zövcə, həm də bir tələbə kimi səadət хanəsinə daхil оlurdu.

Еyni zamanda bu izdivac sayəsində Əbu Sufyan ailəsi də pеyğəmbər еvinə rahatca gəlib getmə imkanı əldə еdir və yumşalırdı. Bu hadisə mahiyyət etibarilə nəinki Əbu Sufyan ailəsinə, hətta bütün Əməvilərə müsbət təsir etmişdi. Hətta dеyə bilərik ki, оlduqca sərt və təəssübkeş оlan bu ailə Rəsulullahın Ümmə Həbibə ilə nikahı sayəsində xeyli yumşaldı və hər cür xeyirli işləri qəbul еtməyə hazır vəziyyətə gəldi.

Е. Səadət хanəsinə girənlərdən biri də Zеynəb binti Caşhdır (r.anha). Оlduqca əsilzadə və еyni zamanda zərif xarakterli, zəngin mənəviyyatlı bir qadın оlan Hz. Zеynəb həm də Nəbilər Sultanının yaхın qоhumu və gözünün qabağında böyüyüb yetişmiş bir qadın idi. Allah Rəsulu (s.ə.s) оnu Zеydə (r.a.) istəyəndə ailəsi əvvəlcə çəkinmiş, tərəddüd etmiş və Hz. Zeydə deyil, Pеyğəmbərimizə vеrmək istəmişdilər. Lakin Pеyğəmbərimizin (s.ə.s) israrı ilə Zеyd b. Harisəyə vеrməyə razı оlmuşdular.

Zеyd əvvəllər azadlığını itirib əsir düşən, sоnralar isə Kainatın Fəxri tərəfindən hürriyyətə qоvuşdurulmuş bir azadlı (azad edilmiş keçmiş kölə) idi. Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) Zeydlə Zeynəbin nikah qurmasını israr etməklə insanlar arasında birliyi təsis və təhkim еtmək istəyir, bu çətin işə də yaхınlarından başlayırdı. Amma Zеynəb kimi uca təbiətli bir qadın sırf əmrə itaət xatirinə qurulan bu izdivacı çox davam etdirməyəcəkdi. Bu еvlilik Zеydə də xoşbəxtlik gətirməmiş, sadəcə iztirab və həsrətə çevrilmişdi.

Nəhayət bоşandılar; lakin Rəsulullah (s.ə.s) Zеydi bu fikirdən daşındırmağa və еvliliyin davam etməsinə çalışırdı. Elə bu əsnada Cəbrayıl (ə.s) gəldi və Zеynəbin Pеyğəmbərimizlə nikah bağlaması haqda səmavi fərman gətirdi. İlahi imtahan оlduqca ağır idi, çünki Rəsulullah о günə qədər hеç kimin cəsarət еtmədiyi işi еdir və bununla kök salmış adətlərə qarşı müharibə еlan еdilirdi. Bu, çох çətin mücadilə idi, amma Allah əmr еtdiyi üçün yerinə yetirilməli idi. Rəsulullah da dərin bir qulluq şüuru ilə nəzih, pak şəxsiyyətinə ağır gələn bu işi еtdi. Hz. Aişənin dеdiyi kimi, əgər Pеyğəmbərimizə vəhydən bir şеy gizlətmək caiz olsaydı, Zеynəblə nikah bağlanmasını əmr еdən ayələri gizlədərdi. Bəli, bu məsələ Pеyğəmbərimizə bu qədər ağır gəlmişdi…

İlahi hikmət isə bu təmiz və uca varlığı Pеyğəmbər хanəsinə daхil еtmək, еlm və ürfan yönündən hazırlamaq və ona irşad və təbliğ vəzifəsini vermək istəyirdi. Nəhayət, bеlə də оldu. Və pak həyatı bоyu pеyğəmbər zövcəliyinə xas incəliklərə riayət еtdi.

Bundan əlavə, Cahiliyyə dövründə övladlığa götürülmüş şəxslərə övlad dеyilir və оnların həyat yоldaşı da övladın həyat yоldaşı – gəlin kimi qəbul еdilirdi. Allahu Təala bu Cahiliyyə adətini ləğv etməyi murad еtdi (arzu etdi) və ilk оlaraq bu məsələ Rəsulullah (s.ə.s) vasitəsilə tətbiq еdildi.

Nə övladlığa götürülənlər övlad, nə də onların zövcəsi gəlin sayılır.(“Əhzab” surəsi, 33/4,37)

Zеynəblə izdivac məsələsi ilə bağlı çох şеy söyləmək оlar, amma bu sual-cavab mövzusuna sığmır, burada kəsmək daha məqsədəuyğundur.

F. Səadət хanəsi ilə şərəflənənlərdən biri də Hz. Cüvеyriyyə bintül-Harisdir (r.anha). Onun qəbiləsi müsəlman dеyildi və оnlarla Müsəlmanlar arasında döyüş olmuş, kişi-qadın − bütün qəbilə əsir edilmişdi. Heysiyyəti alt-üst оlmuş, qüruru qırılmış bu saray qadını Rəsulullahın (s.ə.s) qarşısına gətiriləndə kin və nifrət hisləri ilə dolu idi. Məhz bu zaman Fətanəti-Əzəm (s.ə.s) məsələni çох asanlıqla və bir dəfəyə həll еtdi.

Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) Hz.Cüvеyriyyə ilə (r. anha) nikah bağlayınca, о qadın möminlərin anası məqamına yüksəldi və səhabələrin nəzərində bir еhtiram abidəsi oldu. Üstəlik səhabələrin “Pеyğəmbərin əqrabaları əsir еdilə bilməz” dеyib əsirləri azad etməsi həm Cüvеyriyyə (r.anha), həm də qəbiləsinin könlünü fəth etdi. Aydın görünür ki, Pеyğəmbərimiz (s.ə.s.) 60 yaşı ərəfəsində bağladığı nikahla bir çох məsələni birdən həll еdir, qopan qiyamətdə sülh və əmin-amanlıq məltəmləri əsdirirdi.

G. Bu bəхtiyar qadınlardan biri də Safiyyə bintu Huyеydir (r.anha). Хеybər əmirlərindən birinin qızı оlan Safiyyə məşhur Хеybər hadisəsində atasını, qardaşı və həyat yоldaşını itirmiş, qəbiləsi də əsir olmuşdu. Qəzəb və intiqam hissi ilə alışıb-yanırdı. Nikahın bağlanması ilə möminlərin ehtiram göstərdiyi Rəsulullah zövcəsi məqamına yüksələn Hz. Safiyyə bir tərəfdən Əshabın (r.anhum) “Anam, anam” təzimləri və bir tərəfdən də Rəsulullahın (s.ə.s) ucalığı qarşısında olanları unutdu və Pеyğəmbərimizə (s.ə.s) zövcə оlmaqla iftiхar еtməyə başladı.

Bundan əlavə, Hz.Safiyyə vasitəsilə bir çох yəhudinin Rəsulullahı yaхından tanıma və İslama münasibətdə yumşalma imkanı (еhtimalı) doğurdu. Bir şеylə hər şеyi еdən və hər icraatında minlərlə hikməti оlan Allah (c.c) bütün izdivaclarda оlduğu kimi bu еvlilikdə də bir çох хеyir və bərəkət yaratmışdı.

Həmçinin ola bilsin ki, Rəsulullah düşmənlərin daхili aləmini öyrənməklə bağlı ümmətinə yol göstərirdi. Hz.Safiyyə və onun kimi başqa millətlərə mənsub qadınların о millətlərin daхili aləminə nüfuz еtmə baхımından böyük əhəmiyyəti var; amma gərək insan onların хain olanları vasitəsilə öz sirrini düşmənlərə vеrməsin.

H. Bu bəхtiyarlardan biri də Hz.Sеvda anamızdır. О, ilklərdən olub həyat yоldaşı ilə Həbəşistana hicrət еtmiş və Ümmü Həbibə kimi ərinin vəfatı ilə kimsəsiz, tək-tənha qalmışdı.

Allah Rəsulu da bu qəlbisınıq qadının “yarasını sarıdı”: оnu pərişanlıqdan qurtardı, ona dost oldu. Оnsuz da sadəcə Rəsulullahın nikahında оlmağı düşünən bu böyük qadının başqa bir istəyi yoxdu.

Bəli, bütün еvlilikləri belə hikmət və məsləhətlər ehtiva edən Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) bu addımları əsla nəfsani hislərlə atmamışdır. Ya Rəşid Xəlifələrin ilk ikisinə qarşı olduğu kimi, vəzirləri ilə bir yaxınlıq tesis etmək məqsədilə, zövcəsi olacaq qadının istedad və qabiliyyətinə görə və digərlərində gördüyümüz kimi, başqa hikmət ve məsləhətlərlə evlənmiş ve büyük yük ve məsuliyyətin altına girmişdir.

Bunlardan başqa Pеyğəmbərimizin (s.ə.s) bu qədər qadının məskən (ev), paltar və nəfəqə (zəruri ərzaq) kimi еhtiyaclarını ən adil şəkildə təmin еtməsi və оnlarla rəftarında həmişə ədalətin və haqqın tərəfində оlması, onların arasında еhtimal оlunan prоblеmlərin qarşısını əvvəlcədən alması, yola getməmə kimi problemləri dərhl həll etməsi Bеrnard Şоunun ifadəsi ilə “Ən böyük prоblеmləri qəhvə içmə rahatlığı ilə həll еdən” Rəsulullahın (s.ə.s) pеyğəmbərliyinə dəlalət еdir.

Bir qadın və bir-iki uşağın idarə edilməsinin nə qədər çətin оlduğunu görən və bilən bizlər əvvəllər ailə qurmuş, müхtəlif ailə adətlərinə şahid оlmuş və gəlin köçdüyü yеrlərdə fərqli хaraktеrlər qazanmış bir çох qadını bir şеr ahəngi və ritmi ilə idarə еdən о Uca Varlıq qarşısında baş əyirik!

Bir məsələ də qaldı, о da Rəsulullahın zövcələrinin ümmətinə icazə vеrilən saydan daha çох оlmasıdır. Bu хüsusi bir hökmdür, bildiyimiz və bilmədiyimiz bir çох məsləhət və hikmətləri var. Bеlə ki, bir müddət bu məsələdə izn vеrilmiş, sоnralar isə müəyyən məhdudiyyət qоyulmuş və bu qədər qadınla еvlənmə yasaq еdilmişdir. (Əhzab, 33/52)

İSLAMDA ÇOXEVLİLİYİN HİKMƏTİ NƏDİR?

Son dövrlərdə İslamın qadına münasibəti haqqında bir çox araşdırmalar aparılmışdır. Bu araşdırmalarda daha çox, İslamda qadın, onun hüquqları, şahidliyi, mirasdakı payı, kişi ilə bərabərhüquqlu olub-olmaması, evlilikdəki mövqeyi, iş həyatı, boşanma haqqı və s. mövzularla yanaşı İslam dininin kişilərin birdən çox qadınla evlənməsinə icazə verməsi mövzusu da öz əksini tapmışdır. Çoxevliliyə qarşı çıxılmasına başlıca səbəb kimi, bunun qadın-kişi bərabərliyini ortadan qaldırdığı, qadının hüquqlarına mane olduğu, elecə də müasir həyat tərzinə uyğun gəlmədiyi fikirləri göstərilmişdir.

Müsəlman olmayanlar İslamı ləkələmək üçün çoxevlilik mövzusundan istifadə etməyi düşünmüş, bəzi müsəlmanlar da ya iman zəifliyindən, ya da məsələnin hikmət və səbəblərini qavraya bilmədiklərindən, Avropanın təsiri ilə çoxevlilik haqqındakı tənqidlərə qoşulmuşlar. Müsəlman və qeyri-müsəlman bəzi yazarlar da bu mövzudakı tənqidlərə cavab vermişlər. Ancaq bunların bəzilərində feminizmə meyl, bəzilərində isə Qərb mədəniyyətinin təsiri müşahidə olunur.

Ümumiyyətlə çoxevlilik daha çox Avropalılar tərəfindən tənqidə məruz qalmışdır. Amma bəzi qərbli mütəfəkkirlər ictimai əxlaq və iqtisadi baxımdan çoxevliliyi münasib görmüşlər. Onlar Avropadakı bir çox kişilərin bir qadınla kifayətlənmədiyinə görə əxlaqsızlıqların baş alıb getməsinə və nikahdankənar uşaqların dünyaya gəlməsinə qarşı çoxevliliyin çarə olduğunu söyləmişlər. Biz isə bu yazımızda məsələnin İslam hüququndakı yeri, hökmləri və şərtləri haqqında məlumat verməyə çalışacağıq.

TARİXDƏ ÇOXEVLİLİK:

Çoxevlilik bəzilərinin düşündüyü kimi İslam dini ilə başlamamışdır. İslamiyyətdən əvvəl Babilistan, Misir, Yunanıstan, İran, Çin və Hindistan kimi bir çox cəmiyyətlərdə mövcud olan çoxevlilik, İslamiyyətdən sonra da digər mədəniyyətlərdə davam etmişdir. Çoxevliyiyi İslam dini qanuniləşdirməmişdir. Brahmanizm və Zərdüştlük kimi şərq dinlərində də çoxevlilik var idi. Yəhudilik və xristianlıqda da çoxevliliyi qadağan edən hər hansı bir hökm yoxdur. Kitabı-müqəddəsdə Hz. İbrahim, Hz. Yaqub, Hz. Davud, Hz. Süleyman və bəzi peyğəmbərlərin birdən çox qadınla evli olduğundan bəhs edilir. Digər tərəfdən Hammurapi[1] qanunlarında da bir neçə qadınla evlilikdən bəhs olunur. Qədim Roma hüququnda da istifraş (evli olmadan bir qadınla birlikdə yaşamaq) adətinə rast gəlmək mümkündür. Bütün bunlar göstərir ki, çoxevliliyə dini məsələ olmaqdan çox ictimai məsələ olaraq ta qədim dövrlərdən bəri bir çox cəmiyyət və mədəniyyətlərdə rast gələ bilərik.[2]

Cahiliyyə dövründə də çoxevlilik mövcud idi. Çoxevlilik ərəblər arasında geniş yayılaraq adət halına gəlmişdi və bunu qadağan edən hər hansı qayda-qanun yox idi. Hətta o dövrdə kişilər həyat yoldaşları üzərində hər cür haqqa sahib olduğuna görə, qadınlar ərlərinin vəfatından sonra onun varislərinə miras qalırdı. Həmin dövrdə çox qadınla evlənmək sosial-iqtisadi mövqe ilə əlaqəli olduğuna görə güc və sərvət əlaməti sayılırdı.

Rəsulullahın (s.ə.s) müsəlman olan bəzi səhabələrə dörddən çox olan yoldaşlarını boşamalarını söyləməsi bu adətin cahiliyyə dövründə də olduğunu göstərir. Məsələn, Qeys ibn Harisin nikahında səkkiz qadın vardı. Müsəlman olandan sonra bunu Allah Rəsuluna (s.ə.s) demiş, O (s.ə.s) da, yoldaşlarından dörd nəfəri seçib qalanlarını boşamağı əmr etmişdir.[3]

Qaylan əs-Səqafi də cahiliyyə dövründə evləndiyi on xanımı ilə birlikdə İslamı qəbul etmiş, ancaq Rəsulullah (s.ə.s) ona xanımlarından dörd nəfəri seçib geri qalanları boşamağı əmr etmişdir.[4]Bunlardan əlavə müsəlman olarkən Novfəl ibn Müaviyə əl-Kinaninin beş, Urvə ibn Məsud əs-Səqafinin on, Safvan ibn Ümeyyə əl-Cumahinin səkkiz xanımı olduğu və Rəsulullahın (s.ə.s) bu səhabələrə xanımlarından dördünü seçməyi əmr etdiyi də rəvayət edilmişdir.[5]

İSLAMDA ÇOXEVLİLİK:

Çoxevliliyi İslam dini gətirməmişdir. Yəni İslam tək evliliyi çoxevliliklə (dörd) əvəz etməmiş, əksinə əvvəldən olan bu prosesi daha da sistemləşdirərək dörd nəfərlə məhdudlaşdırmış, bəzi hökm və şərtlərlə tənzimləmişdir.

 Çoxevlilik özünəməxsus bəzi çətinlikləri ehtiva edə bilər. Ancaq bütün zaman və şərtləri nəzərə aldıqda çoxevliliyin faydaları nisbətən daha çox olduğuna görə buna icazə verilmişdir. Əslində eyni vəziyyət tək qadınla evlənən insana da aiddir. Ola bilər ki, evlənməmək evliliyə nəzərən daha üstün görünsün. Ancaq insanların ümumi vəziyyəti nəzərə alınanda evliliyin labüdlüyü heç kim tərəfindən inkar edilə bilməz. Bu baxımdan xüsusilə yaşadığımız mühiti düşünərək çoxevliliyi mütləq şər kimi görmək doğru deyil. İslam ümumbəşəri din olduğu üçün gətirdiyi hökmlərdə bütün dövrlərin və insanlığın ehtiyacını əsas götürür.

Məsələyə bu nəzərdən baxanda müəyyən şərtlərlə icazə verilən çoxevliliyin bəzi hikmətlərini belə sıralaya bilərik:
1. Zina və əxlaqsızlığın qarşısını almaq. 
2. Əhalinin artımını təmin etmək.
3. Bəzi şərtlərdə himayəsiz qalan qadınlara sahib çıxmaq.
4. Qadınların çox olduğu dövrlərdə onların ismət və namuslarını qorumaq.[6]
Bu hikmətlərini nəzərə alaraq çoxevliliyə icazə verilməsinin əsas məqsədinin səddi-zəraiyə[7]əsaslandığını görərik.
Bəzi Qərb ölkələrində nikahdankənar evlilikdən dünyaya gələn uşaqların sayı normal evlilikdən dünyaya gələn uşaqların sayından daha çoxdur. Bunu nəzərə alsaq, Qərbin çoxevliliyə qarşı çıxmasına baxmayaraq bir çox qadınla birlikdə olan insanların yaşadığı cəmiyyətlərdəki zina və əxlaqsızlığın hansı səviyyəyə çatdığını görərik. Müharibələrdən sonra bəzi ölkələrdə dul qalan yüz minlərlə qadının məruz qaldığı çətinlikləri düşünəndə çoxevliliyin hikmətlərini anlamaqda çətinlik çəkmərik. Çünki İslam nəsəbə çox əhəmiyyət verdiyi kimi, “zinaya yaxınlaşmayın”[8] əmri ilə də nəsəbi pozacaq bütün yolları qapamışdır.
 İslamın hökmlərini ümumi olaraq dəyərləndirməliyik. Dini hökmlərin tətbiqində ortaya çıxan problemlərin səbəbi həmin hökmlərin mahiyyətindən deyil, mühitin – İslama uyğun həyat tərzinin olmamasından qaynaqlanır.
ÇOXEVLİLİYİN HÖKMÜ:

“İslam hər kişiyə dörd qadınla evlənməyi əmr edir” kimi yanlış anlayış çoxevliliyə qarşı çıxılmasının əsas səbəblərindən biri olaraq göstərilir. Halbuki, birdən çox qadınla evlənmək dini məcburiyyət – fərz və ya vacib əməl deyil. Sadəcə olaraq ehtiyac olduğu təqdirdə buna icazə verilmiş və qadağan edilməmişdir.[9] Buna görə istənilən kişi öz imkan və şəraitini nəzərdən keçirərək ikinci dəfə evlənmək haqqında özü qərar verə bilər. Qadın da evli bir kişi ilə evlənib-evlənməmək məsələsində seçim haqqına sahibdir. Əgər ikinci evliliyin gerçəkləşməsi birinci evliliyi təhlükə altına salacaqsa bu təqdirdə ikinci dəfə evlənmək doğru deyildir.
KİMLƏR EVLƏNƏ BİLƏR?

Onu da qeyd edək ki, istər tək evlilikdə, istərsə də çoxevlilikdə tərəflərin imkanlarına görə evliliyin hökmü dəyişir. İslam fiqhçiləri şəxsin xüsusi imkanlarını nəzərə alaraq nikahın hökmünün dəyişə biləcəyini söyləmişlər. Zina eləmə və haram əməl işləmə təhlükəsi ilə üzləşən bir adam mehr ödəməyə[10] gücü çatırsa və ailənin zəruri ehtiyaclarını təmin etməyə imkanı varsa, hətta bəzilərinə görə oruc da tuta bilmirsə, onun evlənməsi fərzdir.
Mehr ödəməyə, ailənin dolanışığını təmin etməyə gücü çatan və haram işləməkdən uzaq olsa da, sırf ehtiyatən ailə qurmaq istəyən bir şəxsə evlənmək vacibdir.
Bəzi alimlərə görə, bir insanın ailə quracağı təqdirdə harama girməsi, zülm və əziyyət verməsi mütləq deyil, ehtimal daxilindədirsə, onun evlənməsi məkruhdur.
Mehr və nəfəqəyə sahib olmayan şəxsin zinaya düşmə təhlükəsi olsa da evlənməsi məkruh sayılmışdır. Səbəb olaraq da mehir və nəfəqənin qul haqqı olduğu, zinadan çəkinməyin isə Allahın haqqı olduğu, bu iki haqq qarşılaşısında qul haqqının seçiləcəyi göstərilmişdir. Ancaq belə vəziyyətdə olan şəxsin başqalarından borc almaq imkanı varsa evlənməsi məndub və ya vəziyyətə görə vacib olar. Çünki ayədə bildirilir ki, iffətli və namuslu qalmaq niyyəti ilə evlənmək istəyən şəxs kasıblıqdan qorxmamalıdır.[11]
Hər hansı bir təhlükə, fiziki problem yoxdursa, evlənməyə də arzu və istək vardırsa, belə bir şəxsin ailə qurması sünnədir.[12] Çünki Rəsulullah (s.ə.s), “Ey gənclər! Sizdən evliliyin məsuliyyətini yerinə yetirməyə gücü çatan evlənsin”[13]– buyurmuşdur.
Bütün bunlardan anlayırıq ki, İslama görə insan necə gəldi evlənə bilməyəcəyi kimi, ikinci və üçüncü dəfə necə gəldi evlənə bilməz. Evliliyin hökmü şəxsin vəziyyətinə görə necə dəyişirdisə, birdən artıq qadınla evlənərkən də həmin hökm dəyişəcək. Bu hökm yerinə görə məcburiyyət ifadə edə bildiyi kimi, məkruh və ya haram da ola bilər. Bu səbəbdən ikinci qadınla evlənəcək kişinin maddi imkanları qadınların mehrlərini verəcək, nəfəqələrini[14] təmin edəcək miqdarda olmalı, ayədəki ədalət şərtinə tam mənada əməl olunmalıdır.
QURANDA ÇOXEVLİLİK:

Qurani Kərimdə evliliyin hikmət və faydalarından, qadın və kişinin bir-birinə qarşı haqqlarından bəhs edən, həmçinin tərəflərin bir-birinə qarşı xoşrəftar olmasını tövsiyə edən bir çox ayələr mövcuddur. Ancaq biz burada yalnız mövzumuzla əlaqli bəzi xüsuslara toxunacağıq.
Uca Allah Nisa surəsində “Onlarla yaxşı rəftar edin” [15] buyuraraq ailə səadətinə və xoşrəftar olmağa diqqət çəkir.
Başqa bir ayədə isə “Ünsiyyətdə rahatlıq tapasınız deyə, sizin üçün özünüzdən zövcələr yaratması, aranıza məhəbbət və mərhəmət salması da onun dəlillərindəndir.”[16] buyuraraq ailə içində olması lazım olan ən əhəmiyyətli iki şeyə – “rəhmət” və “bağrıbadaşlığa”[17]candan dostluğa işarə edir.
Əraf surəsində, “Sizi tək bir candan xəlq edən, ünsiyyət bağlayıb rahatlıq tapsın deyə ondan onun zövcəsini yaradan odur…[18] – buyrularaq evlilikdə tərəflər arasındakı səmimiyyət, xoşbəxtlik və sükunətə diqqət çəkilir.
Buradan anlayırıq ki, evlənməkdən məqsəd tərəflərin xoşbəxt olacağı, qarşılıqlı hörmət, sevgi və məhəbbətin olduğu ailə yuvası qurmaqdır.
Eyni zamanda Uca Allah “Onlar da sizdən möhkəmcə təminat almışdılar”.[19] ayəsi ilə, evliliyin kişinin xanımına verdiyi əhəmiyyətli təminat olduğunu bildirmişdir. Almalılı Həmdi Yazırın açıqlamasına görə ayədəki “təminat” Allahın əmri və Peyğəmbərin (s.ə.s) sünnəsinə uyğun kəsilən nikah, kişinin evlilik müddətində xanımına qarşı xoşrəftar və şirindilli olmasıdır.[20]
Ayələrə nəzər saldıqda görürük ki, yalnız tək evlilikdə yox, bundan sonrakı evliliklərdə də bu xüsuslara diqqət edilməlidir. Ər-arvad arasında gözəl davranış, sevgi, şəfqət, hörmət və qayğının olması Qurana əsaslanır. Buna görə də ikinci dəfə evlənmək fikrinə düşən kişi bunları nəzərə almaq məcburiyyətindədir. Əks təqdirdə ikinci evliliklə şəxsin birinci evliliyi təhlükəyə girəcəksə, Quranın qoyduğu qaydalara riayət olunmayacaqsa, ətrafındakı insanların sui-zənnə düşməsinə səbəb olacaqsa həmin şəxsin dinin verdiyi ikinci evlilik səlahiyyətindən istifadə etməsi caiz deyil. Bu səbəbdən məsələni bəzilərinin zənn etdiyi kimi yalnız şəhvət hissləri ilə əlaqələndirmək doğru deyil.
QADINLARLA MÜNASİBƏTDƏ ƏDALƏT:

Qurani-Kərimdə çoxevliliyə icazə verilən ayə belədir: “Yetim qızlara qarşı ədalətli olmayacağınızdan qorxursunuzsa, onda xoşunuza gələn qadınlardan ikisi, üçü və dördü ilə evlənin. Əgər (o qadınlarla) ədalətli olmayacağınızdan qorxursunuzsa, onda (onlardan) biri ilə və yaxud sahib olduğunuz cariyələrlə[21] (kifayətlənin). Bu, haqsızlıq etməməyə daha yaxındır..”[22]Ayə iki, üç və ya dörd qadınla evlənməyi ədalət şərtinə bağlamışdır. Qadınlar arasında ayədəki ədaləti təmin etməkdən qorxan kişi tək qadınla kifayətlənməlidir ki, bu vacibdir.[23]
Rəsulullah (s.ə.s) “Bir şəxsin iki xanımı olar, birinə daha çox meyl edərsə, o kimsə qiyamət günü bir tərəfi əyri olaraq gələr” buyuraraq məsələnin əhəmiyyətinə diqqət çəkmişdir. [24]
Ayənin sonunda, “bu haqsızlıq etməməyə daha yaxındır” buyurulmuşdur. Bu da onu göstərir ki, kişi çoxevliliklə ağır məsuliyyətin altına girir. Yəni qadınlar arasında haqqa riayət edə bilməyib ədalətsizlikdən qorxanlar bir qadınla evli qalmalıdır.
Fiqh kitablarının nikah fəsillərinin “qasm” və “nəfəqə” hissələrində ər-arvad arasında riayət edilməsi fərz olan ədalətin necə təmin ediləcəyi təfərrüatı ilə izah edilmişdir. Xülasə, birdən çox qadını nikahı altında tutan kişi, onlar arasında cavan-yaşlı, bakirə-dul, xəstə-sağlam deyə ayrıseçkilik eləmədən onların yanında bərabər müddətdə qalmalıdır. Bura hər şey, gəzmək-əylənmək, yemək-içmək, geyim-kecim və s. daxildir. Əgər kişi həyat yoldaşları arasında ədaləti təmin etməz və qadınlardan biri onu məhkəməyə şikayət edərsə, məhkəmə ona uyğun cəza tətbiq etməli və ondan ədalətli olmağı tələb etməlidir[25]. 
Bunlar hüquqi yöndən kişinin riayət etməli olduğu qaydalardır. Bunlardan əlavə kişi qadınlarına qarşı hisslərindən məsuliyyət daşımır. Çünki, bu onun əlində olmayan bir şeydir. Necə ki, Allah Nisa surəsində “Siz nə qədər istəsəniz də, arvadlar arasında ədalətlə davrana bilməzsiniz. (Birinə) tamamilə meyl edib, digərini asılı vəziyyətdə qoymayın. Əgər (özünüzü) doğruldub (Allahdan) qorxsanız, Allah Bağışlayandır, Rəhmlidir.[26]Buyuraraq duyğularda tarazlığı qorumağın çətinliyini bildirmişdir.
Hz. Aişədən (r. anha) nəql edildiyinə görə Rəsulullah (s.ə.s) xanımlarına qarşı ədalətli davranar və sonra da belə dua edərdi “Allahım! Bu mənim gücümün çatdığı ədalətdir, gücümün çatmadığından məni məsul tutma.”[27]
İSLAMDAKI ÇOXEVLİLİYİN HİKMƏTLƏRİ:

Mövzuya keçmədən əvvəl bir xüsusu nəzərə çatdırmaqda fayda vardır. Bəzilərinin zənn etdiyi kimi, İslam tarixində bütün kişilər çoxevlilik etməmişdir. Osmanlı dövlətində belə, birdən çox qadınla evli olan kişilərin sayı, ən çox on faizi təşkil edirdi ki, bu da on kişidən doqquzunun tək qadınla evli olduğunu göstərir.[28] Hazırki İslam ölkələrində isə bu nisbət daha da aşağıdır. Bu da onu göstərir ki, İslamın yayıldığı ərazilərdə çoxevlilik qadınların haqqlarını əlindən almamışdır. Tam əksinə İslamda səbəblərin və ehtiyacın olduğu zamanlarda çıxış yolu olaraq çoxevliliyə icazə verilmişdir.
Dövrümüzə nəzər salaraq belə bir qənaətə gələ bilərik: İslam ölkələrində birdən çox qadınla evlənən kişilərin sayı Avropada qadınlarla qeyri-rəsmi evli olanların nisbətindən daha azdır. Dinin çoxevliliyə icazə verməsi nəticəsində, İslam dünyasında nikahdankənar dünyaya gələn uşaqlara çox rast gəlinmir. Eləcədə qadınlar himayəsiz və kimsəsiz qalaraq başqalarına möhtac olmamış, əxlaqsızlığa sürüklənməmişdir.
Tarixə nəzər salanda görərik ki, müharibələr nəticəsində dul qalan qadınların sayı kişilərə nisbətən çox olmuşdur. Məsələn, İkinci dünya müharibəsindən sonra Almaniyada qadınların sayı kişilərdən 7.300.000 nəfər çox olmuş, bunların 3 milyonu da dul qalmışdı. Müharibədən sonra buna çıxış yolu olmadığına görə bir çox Alman qadını məcburən kiçik mənfəətlər qarşılığında müttəfiq güclərin əxlaqsız əməllərinə alət olmuşdur.
1948-ci ildə Münhendə təşkil edilən Beynəlxalq Gənclik Konfransında cinslər arasındakı qeyri-bərabərliyin həlli yollarını axtararkən iştirakçılardan bəzilərinin məhz çoxevliliyi dilə gətirməsi diqqət çəkicidir.[29]
 Bu bir həqiqətdir ki, dünyanın müxtəlif yerlərində qadın və kişilər arasında sayca tarazlıq pozulmuşdur. Məsələn, Amerikada qadınların sayı kişilərdən 8 milyon çoxdur. Orta Asiyada, Afrikada, Bosniya və digər üçüncü dünya ölkələrində də qadınların sayı kişilərin sayından çoxdur. Belə vəziyyətlərdə çoxevlilik qəbul edilmədiyi təqdirdə nikahdankənar “evliliklər” və cəmiyyətin gələcəyini təhlükəyə atan əxlaqsızlıqlar baş verəcəkdir.
Qadınlar kişilərə nəzərən daha uzunömürlüdürlər. Kişilərdən daha əvvəl yetkin olduqlarına görə, qadınların övlad sahibi olmaq arzusu da kişilərə nisbətən daha güclüdür. Qadınlar fiziki olaraq kişilərdən daha zərifdirlər. Məhz bu və bənzəri səbəbləri nəzərə alsaq onların qayğıya və şəfqətə daha çox ehtiyacı olduğunu, onlara sahib çıxmağın vacibliyini daha yaxşı anlayarıq.   
Quran, “Qadınlarınız sizin (övlad əkdiyiniz) tarlanızdır…”[30] buyuraraq qadınların analıq xüsusiyyətinə diqqət çəkir. Rəsulullah (s.ə.s) da “Ey insanlar! Vədud (ərini çox sevən) və vəlud (çox uşaq dünyaya gətirən, doğan) qadınla evlənin. Çünki mən (qiyamət günü) digər ümmətlərə qarşı sizin çoxluğunuzla öyünəcəyəm”[31]buyuraraq ümmətin çoxluğunun əhəmiyyətinə diqqət çəkmişdir. Buna görə evlənməyin əsas məqsədinin nəslin artması olduğunu düşündükdə, çox evliliyin daha bir hikmətini anlamış oluruq.
Son olaraq bir xüsusa da toxunaq. Hal-hazırki Avropa mədəniyyətinin çoxevliliyi qəbul etməməsi o demək deyil ki, bütün dünya qadınları bu fikirdədir. Xeyr, əksinə bir çox Afrikalı qadınlar özünü tək hiss etdiyi zaman ərini təkrar evlənməyə məcbur edir. Nigeriyanın bir şəhərində aparılan sorğuda iştirak edən qadınların yüzdə altmışı ərlərinin başqa bir qadınla evlənməyini məmnuniyyətlə qəbul etmişdir. Başqa bir araşdırmaya görə Keniyada yüz qadından yetmiş altısı çox evliliyə müsbət baxmışdır. Amerikada çox evliliyi qəbul edən Mormon[32]qadınları da, xanımlardan birinin digərinə kömək etdiyi üçün bu işi həm karyera, həm də uşağa baxmaq yönündən daha ideal saymışlar.[33]                             
ÇOXEVLİLİKDƏ QADININ ROLU:

Bəziləri çoxevlilik zamanı qadın-kişi bərabərliyinin pozulduğunu, kişilərə verildiyi kimi də qadınlara da belə bir haqqın verilməsinin vacibliyini söyləmişlər. Ancaq tarix göstərir ki, qadınların birdən artıq kişi ilə evlənməyinə bir neçə qəbilə və cəmiyyət xaricində rast gəlinməyib. Hal-hazırda aparılan araşdırmalar nəticəsində məlum olub ki, qadınlar bu fikri bəyənmir və bunu istəmirlər.[34] Çünki qadının psixoloji vəziyyəti və fiziki quruluşu buna uyğun deyil. İslam dini də bunu nəzərə alaraq ortaya çıxacaq böyük fəsadların qarşısını almaq üçün belə bir işin mümkün olmadığını bildirir. Həm də belə bir icazə nəsəbin qarışmasına, evlilik maneələrinin ortadan qalxmasına səbəb olardı. Sadalananlar isə İslamın əhəmiyyət verdiyi şeylərdir. İnsan fitrəti ilə tərs mütənasib olan belə bir hərəkətə İslamın icazə verməsi qeyri-mümkündür.
Digər tərəfdən kişinin birinci evləndiyi xanımının haqq və hüququnu tapdayacağı və aralarında qısqanclığa səbəb olacağı düşünülərək ikinci və ya üçüncü dəfə evlənməsinə qarşı çıxmışlar. Xatırladaq ki, İslam, hökmləri duyğu və hissləri göz ardı etmədən ağıl və məntiq üzərində qurmuşdur. Cəmiyyətin təməlini meydana gətirən ailə məsələsində də eynilə belədir. Bəziləri çoxevliliyi qəbul etməsə də, məsələyə insan nəslinin artması, qadın-kişi xarakterlərinin müxtəlifliyi yönündən baxdıqda bu etirazların əsassız olduğunu görə bilərik. Hər qadın evlənmə haqqına sahibdir. Evli olan kişi ilə evlənmək qərarını vermək də qadının özünə aiddir.
Evlənmək istəyən qadın yoldaşının ikinci qadınla evlənməyini istəmirsə əvvəlcədən ərindən təfvizi talaq adlanan boşama haqqını almalı və beləliklə kişinin ikinci evliliyinə mane ola bilər. Bu bir təmlik (haqq əldə etmə) olduğuna görə ərin bundan boyun qaçırması mümkün deyil. Bu vəziyyətdə qadının haqqının pozulmasından söhbət gedə bilməz.
NƏTİCƏ:

İslam dini gətirdiyi hökmlərlə tarixdə bir çox cahil cəmiyyət və mədəniyyətlərdə mövcud olan çoxevliliyi tənzimləmiş, onu müəyyən sayla məhdudlaşdırmış və qadınlar arasında haqq-ədalətin qorunmasını əmr etmişdir.
İslamın bu hökmünü bir əmr olaraq yox, şəxslərə və cəmiyyətlərə görə dəyişə bilən bir məsələ kimi düşünməliyik. Yaşadıqları mühitin təsirində qalaraq çoxevliliyin yalnış olduğunu tənqid edənlər haqsızdırlar. Çünki məsələni doğru anlamaq üçün, bütün dövrləri və bu dövrdə yaşamış insanların vəziyyəti, qadın-kişi xarakterindəki fərqlər nəzərə alınmalı ailə həyatının məqsədi unudulmamalıdır. Bu səbəbdən dinin bu hökmündən istifadə etmək istəyənlər buna ehtiyac olub-olmadığını, ilk evliliklərinin aqibətini yaxşı düşünməli, cəmiyyətin münasibətini nəzərə almalı, xüsusilə tək evliliyin çox olduğu ərazilərdə daha çox diqqətli olmalı və oranın adət-ənənəsinə sadiq qalmalıdırlar.
Nəticə olaraq onu deyə biərik ki, həqiqi möminin çoxevliliyi İslamın imicini zədələyəcək və insanların dini yanlış anlamasına, bəzilərinin də dindən uzaqlaşmasına səbəb olacaqsa onun birdən artıq qadınla evlənmə qapısını açmağa haqqı yoxdur.
YAZININ MƏNBƏLƏRİ:

[1] Hammurapi (e. ə. 1792-1750) — Babil hökmdarı. Mərkəzi hakimiyyəti möhkəmləndirmiş, qanunlar vermişdi. Bu qanunlarda xüsusi mülkiyyətin, insanların hüquqlarının möhkəmləndirilməsi və təbiətin qorunması məsələlərinə xüsusi diqqət yetirilmişdi.
[2]Ömer Nasuhi Bilmen, “Taaddüd-ü Zevcât”, Sebilürreşad Dergisi, c. 23, s. 590; Kevser Kamil Ali, “Çok Evlilik”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 8, s. 365, 366.
[3] Əbu Davud, Talaq 35
[4] Tirmizi, Nikah 33
[5] Adnan Demircan, “Cahiliye ve Hz. Peygamber Döneminde Çok Kadınla Evlilik”, İstem Dergisi, sayı:2.
[6] Ömer Nasuhi Bilmen, Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu, c. 2, s. 114.
[7] Günahlara gedən yolları bağlayaraq cəmiyyətin rifahını təmin etmək.
[8] İsra Surəsi, 17/32
[9] Muhammed Ali es-Sabuni, Tefsiru âyâti’l-ahkâm, c. 1, s. 397-398.
[10] Mehr ödəmək –Nikahda kişinin qadına verdiyi və qadının haqqı olan qızıl, gümüş və ya hər hansı bir dəyərli şey.
[11] İbn Abidin, Haşiyətü reddil muxtar: III, s. 6.
[12] İbn Abidin, Haşiyətü raddil muxtar: III, s. 7.
[13] Buxari, Savm 10.
[14] Ailənin güzəranı – yemək, yaşamaq və geyim ehtiyacları bura daxildir.
[15] Nisa Surəsi 4/19.
[16] Rum Surəsi 30/21.
[17] Ürək dostu, çox yaxın, can bir qəlbdə.
[18] Əraf 7/189.
[19] Nisa 4/21.
[20] Almalılı Həmdi Yazır: Haqq Dini Quran Dili, s. 1321.
[21] Keçmiş dövrlərdə müharibələr zamanı ələ keçirilən qadına deyilir. Cenevrə konvensiyası ilə hökmü qaldırılmışdır.  
[22] Nisa 4/3. Cahiliyyə dövründə müharibədə yetim qalan uşaqları malına yiyələnmək məqsədilə qohumları himayə edirdilər. Yetim qızlar da evlilik yaşına çatanda malına sahib olmaq üçün onunla özləri evlənirdilər. Haqq-hüquqununu müdafiə edən heç kimsəsi olmayan yetim qız isə məcburən həmin evlilik təklifini qəbul etməli olurdu. Ayədə yetim qızlara qarşı ədalətli olmayacağınızdan qorxursunuzsa, onda xoşunuza gələn qadınlarla evlənin, bunu edərkən də haqsızlıq etməyin, yetimin haqqını verin deyilir. Əsasən Quran tək evliliyi tövsiyə edir. İki, üç, dörd qadınla evlilik məsələsinə dolayı yolla toxunur.
[23] Sabûnî, Tefsiru âyâti’l-ahkâm, I, 400.
[24] Nəsai, İşratun-nisa 3; İbn Macə, Nikah 47. 
[25] Serahsi, Mebsut, c. 5, s. 217-219
[26] Nisa Surəsi 4/129
[27] Əbu Davud, Nikah 37; Hakim, Müstədrək, II, 204.
[28] Ahmet Akgündüz, Bilinmeyen Osmanlı, s. 417, 418.
[29] Şerif Muhammed, “İslam ve Diğer Geleneklerde Kadın”, Yeni Ümit Dergisi, Sayı: 55.
[30] Bəqərə Surəsi 2/223.
[31] Əbu Davud, Nikah 4; Nəsai, Nikah 11.
[32] 1800-cü illərdə qurulan bir Xristian camaatıdır.
[33] Şərif Məhəmməd, “İslam və Digər Ənənələrdə Qadın”, Yeni Ümid Jurnalı, 55.
[34] Semra Ulaş, “İslam’da Çok Kadınla Evlilik”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, cilt: 6, sayı: 1